Gần đây, một lập trình viên 29 tuổi đã phải nhập viện khẩn cấp vì đau ngực và khó thở do ngồi quá lâu trước máy tính. Kết quả chẩn đoán gây sốc cho tất cả mọi người – tắc mạch phổi!
Cảnh báo im lặng: Đợt đầu tiên có thể là đợt cuối cùng
Tắc mạch phổi (PE) là gì? Đây là một bệnh cấp tính nguy hiểm chết người do cục máu đông gây tắc mạch ở động mạch phổi, có thể gây khó thở nhẹ, thậm chí dẫn đến tử vong đột ngột. Vấn đề nằm ở chỗ cục máu đông sẽ bị vỡ ra và trôi đến động mạch phổi, làm tắc nghẽn mạch máu và ảnh hưởng đến quá trình hô hấp bình thường của cơ thể.
Cục máu đông là “khối máu” trong mạch máu, giống như sự tích tụ cặn bã làm tắc đường ống nước. Cục máu đông có thể trôi theo dòng máu vào phổi, não hoặc tim, gây tắc nghẽn mạch máu, cản trở lưu thông máu và dễ gây ra các bệnh nguy hiểm như tắc mạch phổi, đột quỵ não, nhồi máu cơ tim. Theo dữ liệu mới nhất từ bài báo nghiên cứu của tạp chí The Lancet vào tháng 12 năm 2024, tỷ lệ mắc tắc mạch phổi ở bệnh nhân nhập viện tại Trung Quốc là 14,19/100.000 người, tỷ lệ tử vong là 1/100.000 người, và tỷ lệ mắc bệnh cũng như tử vong có sự khác biệt về giới tính, độ tuổi và khu vực.
“Con ếch trong nước ấm” nơi văn phòng: Bạn không cử động, cục máu đông vẫn đang hoạt động
Bệnh do cục máu đông liên quan chặt chẽ đến việc ngồi quá lâu. Trong y học, đây được gọi là “Ba yếu tố Virchow”: dòng máu chậm lại, tổn thương mạch máu và tình trạng đông máu cao. Khi cả ba yếu tố này xuất hiện cùng lúc, cục máu đông sẽ hình thành, giống như một chiếc xe hỏng gặp phải tắc đường trên một con đường cao tốc.
Đội ngũ y tế nước ngoài đã thực hiện thí nghiệm cho thấy, nếu chân người không hoạt động trong 90 phút, tốc độ lưu thông máu tĩnh mạch sẽ giảm 50%, mức độ kích hoạt các yếu tố đông máu tăng đáng kể, và nguy cơ hình thành cục máu đông sẽ gấp đôi. Tĩnh mạch sâu ở bắp chân là nơi dễ hình thành “ổ cục máu đông”, nhiều nhân viên văn phòng thường ngồi hàng giờ trước máy tính. Vì vậy, văn phòng được gọi là “chiến trường bệnh mãn tính nguy hiểm nhất”.
DVT→PE→Tắc mạch não: Ba dấu hiệu của sự sụp đổ mạch máu
Các loại cục máu đông phổ biến bao gồm:
Cục máu đông tĩnh mạch sâu ở chân (DVT): sưng chân, nóng, đau nhức;
Tắc mạch phổi (PE): đau ngực, ho ra máu, khó thở, nặng có thể dẫn đến tử vong.
Tắc mạch não, nhồi máu cơ tim và các loại cục máu đông động mạch: nói không rõ, liệt mặt, hôn mê, ngừng tim.
Vì vậy, mặc dù bạn ngồi không hoạt động, nhưng máu đã bắt đầu “có vấn đề”; những gì bạn nghĩ là nghỉ ngơi, nhưng mạch máu lại âm thầm “bị bệnh”.
Không muốn bị tắc? Đừng đợi đến khi chân “tê” thì mới cử động
Để đánh bại cục máu đông chỉ cần một mẹo, giữ cho dòng máu lưu thông! Dành cho những người ngồi lâu một “hướng dẫn tự cứu chống cục máu đông” đơn giản và dễ thực hiện:
Mỗi giờ hãy đứng dậy và hoạt động 1-2 phút. Khoảng mỗi giờ làm việc, hãy đứng dậy đi lại, nhón chân, và kéo giãn cơ bắp chân. Thực hiện các bài tập đứng nhón chân để kích hoạt “bơm cơ” ở bắp chân.
Khi ngồi trên ghế, hãy thử làm động tác co chân → duỗi chân để thúc đẩy máu tĩnh mạch quay trở lại. Mỗi nhóm 1 phút, thực hiện 3-4 nhóm mỗi ngày; động tác này gọi là vận động bơm mắt cá chân, được xem như là “chạy bộ trong văn phòng”.
Mẹo chống cục máu đông cho người lao động
Chọn ghế văn phòng có chiều cao phù hợp, đảm bảo bàn chân có thể tiếp đất vững chắc, tránh bắt chéo chân hoặc ngồi quá thoải mái. Đặt một ghế nhỏ dưới bàn làm việc để khi ngồi có thể để chân lên đó, nâng cao chân một chút, giúp máu dễ dàng quay trở lại.
Uống từ 1500-2000ml nước ấm mỗi ngày là một trong những biện pháp đơn giản và kinh tế nhất để phòng ngừa cục máu đông. Nước là chất “làm loãng máu” tự nhiên, cung cấp đủ nước giúp cơ thể duy trì thể tích máu, giúp tim bơm máu hiệu quả hơn, thúc đẩy tuần hoàn máu.
Ăn uống lành mạnh, ưu tiên các thực phẩm như ngũ cốc nguyên hạt, rau xanh; có thể bổ sung thực phẩm giàu axit béo Omega-3 (như cá hồi, hạt lanh); hạn chế ăn thực phẩm chiên, dưa muối, hoặc thịt chế biến, vì chúng có thể thúc đẩy sự hình thành cục máu đông.
Hướng dẫn bảo vệ riêng cho nhóm nguy cơ cao
Cục máu đông không chỉ là “bệnh nhân viên văn phòng”, các nhóm khác cũng cần chú ý:
Người béo phì, phụ nữ mang thai, người phải nằm liệt giường sau phẫu thuật, cần lựa chọn tất áp lực y tế theo chỉ dẫn của bác sĩ.
Người có tiền sử cục máu đông cần tuân thủ nghiêm túc hướng dẫn của bác sĩ và uống thuốc chống đông khi cần thiết, không tự ý ngừng thuốc.
Những người thường xuyên công tác xa nhà hoặc đi du lịch đường dài cần thường xuyên đứng dậy vận động, thực hiện bài tập bơm mắt cá chân, đảm bảo uống đủ nước và tránh nhịn tiểu.
Cục máu đông không phải là “bệnh của người già”, thanh niên cũng cần chú ý: Ngồi lâu ảnh hưởng đến sức khỏe, phòng ngừa cục máu đông lớn lên do “ngồi”; hãy nói không với sự giam cầm của ghế và thường xuyên vận động để chống lại nó!
Tác giả:
Y tá trưởng Li Nhân Kiềm, Bệnh viện thuộc Đại học Thâm Quyến
Y tá trưởng Hùng Dũng, Bệnh viện thuộc Đại học Thâm Quyến
Y tá trưởng Ngô Huệ Bình, Hiệp hội Y tá Thâm Quyến
Kiểm tra: Bác sĩ phó Trần Kỳ, Bệnh viện thuộc Đại học Thâm Quyến