Đặc điểm nổi bật của IORT
Xạ trị trong phẫu thuật (IORT) là một kỹ thuật tiên tiến, thực hiện xạ trị liều cao lần đầu tiên và chính xác lên khối u hoặc vùng phẫu thuật trong quá trình phẫu thuật.
Vai trò cốt lõi của IORT:
Dẫn đường chính xác: Trong quá trình phẫu thuật, khối u hoặc vùng phẫu thuật hoàn toàn lộ ra trước tầm nhìn. Thiết bị xạ trị có thể nhắm trực tiếp vào vùng mục tiêu để chiếu xạ, tối ưu hóa khả năng tránh xa các cơ quan và mô bình thường xung quanh (như ruột, mạch máu, dây thần kinh), giảm đáng kể các tác dụng phụ thường gặp của xạ trị.
Tấn công hiệu quả: Xạ trị truyền thống cần phải thực hiện nhiều lần và kéo dài trong nhiều tuần, trong khi IORT có thể hoàn thành chỉ trong một lần trong quá trình phẫu thuật, rút ngắn tổng thời gian điều trị. Liều cao đơn lần có thể tiêu diệt tế bào ung thư hiệu quả hơn so với liều tổng cộng chia nhỏ.
Bảo vệ an toàn: Đối với các khối u gần các cơ quan quan trọng, IORT có thể được thực hiện bằng cách thủ công di chuyển hoặc đặt tấm chì để bảo vệ các cơ quan đó, cung cấp sự bảo vệ vật lý mà xạ trị bên ngoài truyền thống khó có thể đạt được.
Ngừa tái phát: Nhắm đến các tế bào ung thư vi mô còn sót lại khó nhìn thấy bằng mắt thường hoặc hình ảnh (như vùng phẫu thuật, vùng gần cạnh cắt), giảm nguy cơ tái phát.
Các tình trạng có thể áp dụng IORT:
Ung thư tụy
: Phẫu thuật cắt bỏ (cắt tụy tá tràng) kết hợp với IORT có thể chiếu xạ chính xác vùng mà khó có thể cắt sạch ở hậu phúc mạc, cải thiện đáng kể tỷ lệ kiểm soát vùng địa phương, mang lại hy vọng sống cho bệnh nhân.
Ung thư vú (phẫu thuật bảo tồn vú)
: Đối với những bệnh nhân ung thư vú giai đoạn sớm đủ điều kiện, trực tiếp thực hiện IORT lên vùng phẫu thuật trong phẫu thuật bảo tồn vú có thể thay thế cho xạ trị toàn bộ vú kéo dài hàng tuần sau phẫu thuật. Nhiều nghiên cứu toàn cầu (như thử nghiệm TARGIT-A, ELIOT) đã xác nhận sự an toàn và hiệu quả của nó, nâng cao tỷ lệ bảo tồn vú gần 40%, đồng thời tối đa hóa bảo vệ tim phổi.
Ung thư trực tràng tái phát
: Phẫu thuật lần hai ở vùng chậu tái phát có độ khó cao và rủi ro lớn, IORT đóng vai trò quan trọng, trực tiếp chiếu xạ vào vùng tái phát hoặc tổn thương còn lại, nâng cao tỷ lệ kiểm soát địa phương.
Sarcoma mô mềm
: Đặc biệt là các khối u nằm ở chi, IORT có thể được thực hiện sau khi cắt bỏ rộng rãi, nhắm vào vùng phẫu thuật để loại bỏ tối đa tế bào còn lại, đồng thời bảo tồn chức năng chi.
Ung thư phụ khoa, ung thư trẻ em, v.v.
: Trong một số trường hợp nhất định, IORT cũng thể hiện giá trị độc đáo.
Giải mã sự thật: Các câu hỏi thường gặp về IORT
Điều trị một lần = hiệu quả thấp?
Liều cao trong một lần của IORT dựa trên “hiệu ứng tốc độ liều” trong sinh học xạ trị – dưới cùng một tổng liều, chiếu xạ một lần thường có hiệu quả tiêu diệt tế bào ung thư tốt hơn so với chiếu xạ chia nhỏ (đặc biệt là tế bào thiếu oxy).
Sử dụng IORT có thể ngừng điều trị toàn thân?
IORT là phương pháp điều trị tại chỗ, chỉ nhắm vào các tế bào ung thư còn sót lại trong khu vực phẫu thuật. Nếu có nguy cơ di căn xa, cần phải kiểm soát bằng hóa trị, liệu pháp nhắm mục tiêu hoặc liệu pháp miễn dịch. Liệu có cần phối hợp điều trị toàn thân hay không cần được bác sĩ đánh giá dựa trên giai đoạn và loại bệnh lý.
Liều xạ cao có hại cho cơ thể hơn?
Mặc dù liều duy nhất của IORT cao, nhưng chỉ nhắm vào vùng mục tiêu rất nhỏ (thường chỉ là vùng phẫu thuật hoặc tổn thương còn lại), phạm vi mô bình thường xung quanh được chiếu xạ rất nhỏ, đạt được việc tăng cường cục bộ trong khi giảm thiệt hại toàn thân.
IORT có thể hoàn toàn thay thế xạ trị truyền thống?
IORT là một phương pháp điều trị bổ sung, không hoàn toàn thay thế. Đối với những trường hợp có khối u lớn và cần xạ trị diện rộng hơn hoặc có nguy cơ di căn xa, thường vẫn cần kết hợp với xạ trị bên ngoài truyền thống sau phẫu thuật (EBRT) và/hoặc điều trị toàn thân (hóa trị, liệu pháp nhắm mục tiêu, liệu pháp miễn dịch, v.v.). Sự kết hợp giữa IORT và EBRT thường đạt được hiệu quả kiểm soát vùng địa phương và sống sót tốt hơn.
Chỉ cần phẫu thuật là có thể sử dụng IORT?
IORT có chỉ định khắt khe. Không phải tất cả bệnh nhân ung thư đều đủ điều kiện. Nó chủ yếu áp dụng cho bệnh nhân ở vị trí cụ thể, giai đoạn cụ thể (thường là giai đoạn sớm hoặc tái phát tại chỗ), và khối u ở vị trí phù hợp cho chiếu xạ trong phẫu thuật. Cần có sự đánh giá toàn diện và lựa chọn nghiêm ngặt từ một đội ngũ đa chuyên ngành (MDT) dựa trên tình hình cụ thể của bệnh nhân (loại ung thư, kích thước, vị trí, giai đoạn, tình trạng toàn thân, v.v.).
IORT đóng vai trò không thể thay thế trong điều trị ung thư, nhưng không phải là giải pháp “vạn năng”. Bệnh nhân cần trải qua đánh giá nghiêm ngặt của hội chẩn đa chuyên ngành (MDT) để xây dựng kế hoạch điều trị cá nhân hóa “phẫu thuật + IORT ± điều trị tổng hợp” để tối đa hóa lợi ích sống sót.
Tác giả: Xu Li Ming, Trưởng khoa Xạ trị, Bệnh viện Ung thư Thiên Tân
Xem xét: Cai Yong, Trưởng khoa, Bệnh viện Ung thư Đại học Bắc Kinh
Lưu ý: Hình ảnh bìa có bản quyền, việc sao chép có thể gây tranh chấp bản quyền.