Tác giả: Tiêu Đan Giám đốc Bộ Kiểm soát Khói thuốc và Phòng ngừa Bệnh hô hấp, Bệnh viện Hữu nghị Trung-Nhật, Nghiên cứu viên
Xem xét: Đường Tần Phó Thư ký thường trực Ủy ban Chuyên gia Khoa học của Hiệp hội Y học Trung Quốc, Nghiên cứu viên
Cảnh giác với “đạn thuốc lá”
Sản phẩm thuốc lá điện tử, được gọi là “thay thế thuốc lá an toàn” khi mới ra mắt thị trường, thực sự có an toàn hay không? Nhiều nghiên cứu đã đưa ra câu trả lời.
Biết rằng thuốc lá điện tử gây hại thì cần biết vì sao. Để hiểu được thuốc lá điện tử gây hại như thế nào, trước tiên chúng ta cần nắm rõ nguyên lý hoạt động của nó. Nói một cách đơn giản, chúng ta sẽ tìm hiểu về vật phẩm không cần đánh lửa này làm thế nào có thể bốc khói.
Thuốc lá điện tử là một sản phẩm điện tử mô phỏng thuốc lá, chủ yếu được cấu tạo từ dung dịch thuốc lá (chứa nicotine, hương liệu, dung môi propylene glycol,…) nguồn điện, bộ phận phun sương và đơn vị điều khiển. Dưới tác dụng của nguồn điện và đơn vị điều khiển, dung dịch thuốc lá sẽ bị làm nóng và phun sương tạo thành khói và khí dung có thể hít vào (nói một cách đơn giản là tạo khói), từ đó tạo ra trải nghiệm tương tự như khi sử dụng thuốc lá.
Khói và khí dung mà con người hít vào khi sử dụng thuốc lá điện tử đều không an toàn.
Dung dịch thuốc lá chứa chất gây ung thư
Trong dung dịch thuốc lá điện tử có chứa formaldehyde, acetaldehyde và các hợp chất carbonyl khác. Formaldehyde có tính gây ung thư rất mạnh, đồng thời còn ức chế sự vận động của lông mao trong tế bào biểu mô đường hô hấp, từ đó gây tổn thương đến đường hô hấp. Nghiên cứu cho thấy, khi nhiệt độ dung dịch thuốc lá tăng lên, nồng độ formaldehyde, acetaldehyde và các hợp chất carbonyl khác tăng rõ rệt.
Hơn nữa, trong dung dịch thuốc lá điện tử còn phát hiện ra nitrosamine có nguồn gốc từ thuốc lá, một số thành phần nitrosamine đã được Tổ chức Y tế Thế giới xếp vào loại chất gây ung thư nhóm I.
Khí dung chứa chất độc hại
Khí dung của thuốc lá điện tử cũng chứa các chất độc hại. Trong khí dung có thể phát hiện các kim loại nặng như thiếc, đồng, niken, arsenic, và đồng. Sự tích tụ của các kim loại nặng trong cơ thể có thể gây tổn hại đến sức khỏe, đặc biệt là hệ thần kinh. Mặc dù kích thước hạt nano trong khí dung thuốc lá điện tử rất nhỏ, nhưng khi hít vào phổi, tác hại đối với sức khoẻ có thể còn lớn hơn.
Khói có tính độc tế bào
Khói của thuốc lá điện tử có tính độc tế bào. Các tế bào tiếp xúc với khói thuốc lá điện tử dễ dàng bị tổn thương DNA và chết. Các thành phần có hại trong khí dung của thuốc lá điện tử có thể làm tổn thương chức năng của lông mao trong tế bào biểu mô phế quản của người bình thường, việc tiếp xúc lâu dài với các chất này có thể gây hại cho sức khỏe con người, đặc biệt là sức khỏe phổi.
Ngoài ra, một số nghiên cứu cho thấy, dung dịch thuốc lá điện tử và khí dung có tính độc tế bào rõ rệt đối với tế bào nguyên bào sợi phổi, tế bào biểu mô phổi (A549) và tế bào gốc phôi người, và thuốc lá điện tử từ các thương hiệu, hương vị khác nhau đều có tính độc tế bào, có thể dẫn đến tế bào chết, tổn thương tế bào, con người cần nhận thức rõ rằng thuốc lá điện tử có thể gây hại cho sức khỏe.
Phân biệt hương vị “đường phủ”
Cục Quản lý Thuốc lá Quốc gia đã ban hành “Quy định quản lý thuốc lá điện tử” vào ngày 11 tháng 3 năm 2022 (gọi tắt là “Quy định”) quy định cấm bán thuốc lá điện tử có hương vị khác ngoài hương vị thuốc lá và thuốc lá điện tử có thể tự thêm chất tạo khói.
Hương vị “thơm” của thuốc lá điện tử có gì nguy hiểm hơn chính thuốc lá điện tử không?
Tác hại rõ ràng là thuốc lá điện tử có hương vị đã gây ra sự gia tăng đáng kể số lượng thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử. Thuốc lá điện tử được thêm các chất tạo hương vị khác nhau như vị bạc hà, vị trái cây, làm tăng sức hấp dẫn đối với thanh thiếu niên rất nhiều. Nghiên cứu cho thấy, thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử có nguy cơ trở thành người sử dụng thuốc lá gấp hơn 2 lần so với người không sử dụng thuốc lá điện tử.
Hình 1 Thuốc lá điện tử có hương vị
(Hình minh họa của tác giả)
Các chất tạo hương trong thuốc lá điện tử cũng gây hại cho sức khỏe của mỗi người sử dụng. Trên thị trường có nhiều loại chất tạo hương thuốc lá điện tử, nhưng các thành phần của những chất này không rõ ràng. Nhà sản xuất thường không cung cấp công thức của các chất tạo hương, tuyên bố đây là “bí mật thương mại”. Một số nhà sản xuất ghi rằng các chất tạo hương này là phụ gia an toàn hoặc cấp thực phẩm.
Các chất tạo hương cấp thực phẩm nghe có vẻ an toàn không có rủi ro. Nhưng cần lưu ý rằng, khi thực phẩm được tiêu thụ, nó đi vào hệ tiêu hóa, trong khi khói khi hít vào sẽ vào hệ hô hấp, tiêu chuẩn an toàn của hai hình thức này rõ ràng là khác nhau.
Hình 2 (Hình minh họa của tác giả)
Một số nhà nghiên cứu đã thực hiện kiểm tra thuốc lá điện tử có chứa các loại chất tạo hương khác nhau và nồng độ khác nhau, kết quả cho thấy, các chất tự do trong khói thuốc lá điện tử tỉ lệ thuận với nồng độ của các chất tạo hương, và khi nồng độ các chất tạo hương tăng lên, lượng tự do cũng tăng theo. Các chất tự do trong cơ thể sẽ gây ra tình trạng stress oxy hóa, trong khi stress oxy hóa đóng vai trò quan trọng trong quá trình bệnh lý như viêm, rối loạn chức năng nội mô, bất thường lipid, và kích hoạt tiểu cầu.
Loại thuốc lá điện tử có hương vị như vậy, chẳng phải là đạn thuốc ngụy trang sao?
Những hương vị mới lạ phong phú làm tăng sức hấp dẫn của thuốc lá điện tử. Thực tế, ngành công nghiệp thuốc lá đã sản xuất thuốc lá vị bạc hà từ lâu, sự phổ biến của thuốc lá điện tử có hương vị cũng chỉ là một lối mòn cũ.
May mắn thay, thuốc lá điện tử có hương vị sẽ rời khỏi thị trường khi “quy chuẩn quốc gia về thuốc lá điện tử” được thực hiện. Nhưng không ai có thể đảm bảo rằng những thủ thuật đánh lạc hướng này sẽ không xuất hiện trở lại dưới hình thức khác.
Để đối phó với những chiến dịch marketing có thể gây nhầm lẫn, để không rơi vào bẫy, cách hiệu quả nhất là tránh xa bất kỳ hình thức thuốc lá nào và ngăn chặn mọi mức độ tác hại của thuốc lá.
