Động mạch chủ là mạch máu lớn nhất và mạnh nhất trong cơ thể con người, với đường kính ngoài khoảng 3 cm, trong điều kiện bình thường có thể chịu đựng áp lực khoảng 500 mmHg. Động mạch chủ bao gồm ba lớp: lớp trong, lớp giữa và lớp ngoài; lớp trong mỏng hơn, lớp giữa dày nhất và lớp ngoài cũng mỏng.
Bóc tách động mạch chủ là tình trạng tổn thương lớp giữa của động mạch chủ do nhiều nguyên nhân khác nhau, khiến lớp trong bị rách và máu vào giữa lớp trong và lớp ngoài tạo thành một khoang giả. Dưới tác động của áp lực động mạch, máu sẽ chảy vào khoang giả tạo thành huyết tụ và lan rộng ra phía xa. Nếu không được phẫu thuật kịp thời, tỷ lệ tử vong trong vòng 24-48 giờ sẽ tăng 1% mỗi giờ, và tỷ lệ tử vong có thể lên đến 75% trong hai tuần không điều trị.
Nguyên nhân gây ra bóc tách động mạch chủ vẫn chưa được xác định rõ. Tuy nhiên, trong số những bệnh nhân bị bóc tách động mạch chủ, có tới 80% là người mắc bệnh huyết áp cao. Ngoài ra, các bệnh lý di truyền mô liên kết, dị tật bẩm sinh của động mạch chủ, xơ vữa động mạch và các tổn thương khác cũng có thể dẫn đến tổn thương hoặc hoại tử lớp giữa của động mạch chủ.
Khi diễn ra bóc tách động mạch chủ, do có hệ thần kinh trong mạch máu, hầu hết mọi người sẽ bị đau dữ dội, thường là đột ngột, mãnh liệt, đau rát như xé hoặc như dao cắt, có thể xảy ra ở khu vực trước ngực, vùng vai lưng, lưng, bụng và các chi dưới. Đau kèm theo cảm giác lo âu, đổ mồ hôi và cảm giác cận kề cái chết, thậm chí là ngất xỉu. Do động mạch chủ giống như một cái gậy trong cơ thể, bắt đầu từ tâm thất trái của tim, đi lên, sang phải và hơi cong xuống, nó là mạch máu chính cung cấp máu cho toàn cơ thể. Vì vậy, tùy thuộc vào vị trí và phạm vi của cơn đau, có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau: thiếu máu não có thể dẫn đến hôn mê; thiếu máu ở tay và chân có thể xuất hiện triệu chứng đau, tím tái hoặc hoại tử, và trong khi đo huyết áp có thể thấy hiện tượng huyết áp không đối xứng ở hai chi trên; thiếu máu tim có thể gây ra đau thắt ngực; tổn thương tủy sống có thể gây ra liệt; thiếu máu trong ổ bụng có thể gây ra thiếu máu ruột và các triệu chứng đau bụng cấp; thiếu máu ở thận có thể gây ra suy thận, đau lưng, hoại tử. Khi bóc tách động mạch chủ vỡ, sẽ giống như lũ lụt vỡ đê, dẫn đến chảy máu và tử vong. Do đó, trong lâm sàng, bóc tách động mạch chủ là một tình trạng nghiêm trọng và cấp bách.
Khi phát hiện triệu chứng trên, cần lập tức đến bệnh viện. Tất cả các bệnh viện đều có trung tâm đau ngực và lối vào cấp cứu, ngay sau khi được chẩn đoán, cần tiến hành điều trị can thiệp hoặc phẫu thuật ngay lập tức.
Trong đời sống hàng ngày, làm thế nào để phòng ngừa bóc tách động mạch chủ?
– Kiểm soát huyết áp: Người bệnh huyết áp cao cần nghiêm túc tuân theo chỉ định của bác sĩ, theo dõi huyết áp định kỳ, giữ áp lực tâm thu dưới 130 mmHg.
– Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Những người có tiền sử bệnh di truyền hoặc yếu tố nguy cơ bệnh mạch máu nên thực hiện siêu âm mạch máu hoặc kiểm tra CTA hàng năm.
– Sống lành mạnh: Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu, có chế độ sinh hoạt hợp lý, tránh thay đổi cảm xúc mạnh mẽ, giảm gánh nặng cho mạch máu.
Mặc dù bóc tách động mạch chủ rất nguy hiểm, nhưng nếu được phát hiện kịp thời và điều trị hợp lý, nhiều bệnh nhân vẫn có thể được cứu sống. Đau ngực dữ dội không nên bị lờ đi, việc đi khám kịp thời là yếu tố quyết định.