Theo thông tin từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật Trung Quốc, chuyên gia dịch tễ học hàng đầu Wu Zunyou đã qua đời vào lúc 12 giờ 56 phút ngày 27 tháng 10 năm 2023 tại Bắc Kinh, hưởng thọ 60 tuổi. Nhiều phương tiện truyền thông đưa tin, trong đợt đại dịch năm 2021, ông đã được chẩn đoán mắc bệnh ung thư tuyến tụy và đã chiến đấu với căn bệnh này trong suốt hai năm.
Sau khi thông tin được công bố, nhiều người dùng mạng xã hội bày tỏ sự tiếc thương và quan tâm đến căn bệnh ung thư tuyến tụy. Ung thư tuyến tụy được công nhận trong giới y học với những đặc điểm như khởi phát âm thầm, tỷ lệ chẩn đoán sớm thấp, tiến triển nhanh và tiên lượng rất xấu, được gọi là “vua của các loại ung thư”.
Tại sao ung thư tuyến tụy lại nguy hiểm đến vậy? Ai dễ mắc ung thư tuyến tụy? Và làm thế nào để phòng ngừa?
Được gọi là “vua của các loại ung thư”, tại sao ung thư tuyến tụy lại nguy hiểm đến vậy?
Các tài liệu công khai cho thấy ung thư tuyến tụy là một trong những loại khối u tiêu hóa ác tính nhất, được cho là “vua của các loại ung thư”. Trong suốt 10 năm qua, tỷ lệ mắc ung thư tuyến tụy tại Trung Quốc đã tăng lên hàng năm, với thời gian sống trung bình của bệnh nhân chỉ từ 4 đến 6 tháng. Hầu hết bệnh nhân ung thư tuyến tụy đã được chẩn đoán ở giai đoạn trung và muộn. Tỷ lệ sống sau năm năm ở bệnh nhân ung thư tuyến tụy giai đoạn sớm và giai đoạn muộn có sự khác biệt rõ rệt. Trong thực tế lâm sàng, tỷ lệ bệnh nhân ung thư tuyến tụy được phẫu thuật cắt bỏ mới chỉ dưới 20%, trong khi tỷ lệ sống sau năm năm chỉ đạt 8%.
Tại sao tỷ lệ sống của bệnh nhân ung thư tuyến tụy lại thấp đến vậy? Nguyên nhân có hai: Thứ nhất, tuyến tụy nằm ở phía sau ổ bụng và triệu chứng sớm của ung thư tuyến tụy không rõ ràng. Thứ hai, quá trình tự nhiên của ung thư tuyến tụy rất nhanh. Điều này có nghĩa là thời gian để phát hiện sớm ung thư tuyến tụy rất ngắn.
Trong những năm gần đây, tỷ lệ mắc ung thư tuyến tụy trên toàn cầu đang có xu hướng tăng mạnh. Dữ liệu thống kê năm 2021 từ Trung tâm Ung thư Quốc gia Trung Quốc cho thấy ung thư tuyến tụy đứng thứ 7 về tỷ lệ mắc ung thư ác tính ở nam giới và thứ 11 ở nữ giới, chiếm vị trí thứ 6 về tỷ lệ tử vong liên quan đến ung thư.
Xu hướng trẻ hóa, làm thế nào để phát hiện sớm?
Tháng 3 năm nay, hầu hết bệnh nhân đến khám hiện tại trên 45 tuổi, nhưng trong hai năm qua, số lượng bệnh nhân khoảng 40 tuổi đã tăng lên, cho thấy xu hướng trẻ hóa.
Một trong những đặc điểm chính của ung thư tuyến tụy là khó phát hiện. Bệnh nhân ung thư tuyến tụy giai đoạn đầu thiếu triệu chứng và dấu hiệu đặc hiệu, khi xuất hiện các triệu chứng như đau bụng trên hoặc lưng, buồn nôn, khó tiêu, chán ăn, đầy bụng, vàng da, tiểu đường mới phát, hoặc tiểu đường trước đó đột ngột nặng thêm, giảm cân rõ rệt, thay đổi tình trạng phân, nên được khuyên đến bệnh viện để được kiểm tra thêm.
Theo hướng dẫn chẩn đoán và điều trị ung thư tuyến tụy (phiên bản 2022) do Ủy ban Y tế Quốc gia công bố, hiện nguyên nhân gây ung thư tuyến tụy chưa được làm sáng tỏ hoàn toàn, nhưng các cuộc điều tra dịch tễ học cho thấy ung thư tuyến tụy có liên quan đến nhiều yếu tố nguy cơ. Hút thuốc lá lâu dài, tuổi cao, chế độ ăn uống nhiều chất béo, chỉ số khối cơ thể vượt mức, viêm tụy mãn tính hoặc tiểu đường kèm theo là những yếu tố nguy cơ không di truyền có thể gây ung thư tuyến tụy. Di truyền gia đình là yếu tố nguy cơ cao đối với ung thư tuyến tụy, khoảng 10% bệnh nhân ung thư tuyến tụy có liên quan đến di truyền gia đình.
“Số lượng thuốc lá càng nhiều, tỷ lệ mắc ung thư tuyến tụy càng cao. Đồng thời, những người có thói quen uống rượu, đặc biệt là những người có sự bất thường trong chuyển hóa rượu (người bị đỏ mặt khi uống rượu) cũng nên đề phòng ung thư tuyến tụy.” Tham gia nghề nghiệp, tiểu đường, viêm tụy mãn tính, khối u nang tụy, yếu tố di truyền cũng có thể làm tăng tỷ lệ mắc ung thư tuyến tụy.
Do đó, cần phải duy trì lối sống lành mạnh. Tránh chế độ ăn uống bất hợp lý chứa nhiều chất béo, không hút thuốc, tập thể dục thường xuyên, tránh ăn uống thái quá và uống rượu bia, hạn chế tiếp xúc với các chất độc hại như naphtalene và anilin.
Cảnh giác với 10 triệu chứng này
Theo kinh nghiệm lâm sàng, khi tuyến tụy bị biến đổi thành ung thư, thường xuất hiện 10 triệu chứng dưới đây.
0
1
Đau bụng
Đau bụng thường là triệu chứng đầu tiên của biến chứng ác tính của tuyến tụy, thường nằm ở vùng bụng trên, quanh rốn hoặc phần trên bên phải, có bản chất là đau quặn, đau dai dẳng hoặc đau âm ỉ tăng dần theo thời gian, thường lan ra phía lưng.
0
2
Vàng da do nghẽn tắc
Khi đầu tụy bị biến chứng ác tính thường xảy ra vàng da sớm, được gọi là vàng da tắc nghẽn. Theo thời gian, vàng da ngày càng nặng hơn, kèm theo ngứa da, nước tiểu có màu như trà đặc và phân có màu như đất sét trắng.
0
3
Giảm cân rõ rệt
Hơn 90% bệnh nhân ung thư tuyến tụy có sự giảm cân nhanh chóng và rõ rệt, bệnh nhân ung thư tuyến tụy giai đoạn muộn thường kèm theo hội chứng suy kiệt (một hội chứng chuyển hóa phức tạp, biểu hiện bằng việc giảm cảm giác thèm ăn, giảm cân, cơ thể suy yếu và rối loại chuyển hóa), gầy yếu. Vì vậy, nếu gần đây bạn giảm cân đột ngột hơn 10%, hãy lưu ý.
0
4
Đường huyết tăng đột ngột
Những yếu tố kích thích tiểu đường thường là chế độ ăn uống lâu dài chứa nhiều đường, béo phì kèm theo rối loạn chuyển hóa lipid, tiền sử gia đình có người bị tiểu đường, nhưng nhiều bệnh nhân ung thư tuyến tụy lâm sàng có tiền sử tiểu đường không rõ nguyên nhân. Do đó, đối với những người trên 50 tuổi có biểu hiện tiểu đường không có nguyên nhân rõ ràng, cần nghi ngờ và loại trừ bệnh lý tụy.
0
5
Rối loạn tiêu hóa
Nếu xuất hiện các triệu chứng liên quan đến rối loạn tiêu hóa không rõ nguyên nhân và kéo dài khó chữa như đầy bụng, đau bụng, thay đổi thói quen đi đại tiện, cùng với nội soi dạ dày, ruột không phát hiện bất thường rõ rệt, cần xem xét khả năng có biến chứng ác tính của tuyến tụy.
0
6
Chán ăn
Nếu gần đây xuất hiện giảm lượng thức ăn, thậm chí không có cảm giác thèm ăn; ăn xong không tiêu hóa tốt, luôn có cảm giác buồn nôn, và trong một hai tuần không thấy cải thiện, cần nghiêm túc cảnh giác với sự bất thường của tuyến tụy.
0
7
Tiêu chảy do chất béo
Một số bệnh nhân mắc ung thư tụy có thể gặp phải tiêu chảy do chất béo (còn gọi là hấp thu chất béo kém), tăng đường huyết, tiểu đường, không thích ăn thức ăn nhiều dầu mỡ. Trong đó, tiêu chảy do chất béo là do sự giảm tiết lipase từ tụy, dẫn đến chất béo không được tiêu hóa, do đó trộn lẫn với phân và thải ra ngoài.
0
8
Cơn viêm tụy tự phát
Cơn viêm tụy tự phát là một trong những triệu chứng quan trọng của ung thư tụy giai đoạn sớm, do tụy bị loét tại chỗ, có thể gây nhiễm trùng đường mật và dẫn đến sốt. Những người có tiền sử hút thuốc lâu dài có khả năng gặp cơn viêm tụy tự phát cao hơn.
0
9
Sưng tấy chi cục bộ
Khoảng 20% bệnh nhân ung thư tụy có thể gặp chứng viêm tĩnh mạch huyết khối ở chi, thường gặp ở chân, biểu hiện bằng sự sưng tấy cục bộ của chi.
10
Sưng hạch bạch huyết
Ung thư tuyến tụy có thể dẫn đến hạch bạch huyết to và cứng, có thể sờ thấy ở vùng hạ đòn trái hoặc trực tràng.