Một, PPD là gì?
PPD (Purified Protein Derivative, derivat protein tinh khiết) là một phương pháp kiểm tra thông qua thử nghiệm da để phát hiện người có nhiễm vi khuẩn lao, thường được gọi là “thử nghiệm tuberculin”.
– Nguyên lý: Tiêm protein đặc hiệu của vi khuẩn lao vào da và quan sát phản ứng miễn dịch. Nếu trong cơ thể có tế bào miễn dịch nhạy cảm với vi khuẩn lao, vị trí tiêm sẽ xuất hiện sưng tấy và cứng.
– Mục đích: Không phải để chẩn đoán trực tiếp bệnh lao phổi mà là để sàng lọc nhiễm lao tiềm ẩn (Latent TB Infection, LTBI), tức là những người mang vi khuẩn lao nhưng chưa phát bệnh.
Hai, tại sao trường học phải tổ chức xét nghiệm PPD?
1. Trường học là “khu vực nguy cơ cao” lây lan bệnh lao
– Dân số đông: Lớp học, ký túc xá có thông gió kém, tỷ lệ lây lan qua giọt bắn cao.
– Khả năng miễn dịch của học sinh khác nhau: Thanh thiếu niên đang trong giai đoạn phát triển, một số người có sức đề kháng yếu, dễ từ nhiễm tiềm ẩn phát triển thành bệnh lao hoạt động.
2. Tính “bom hẹn giờ” của người nhiễm tiềm ẩn
– Nhiễm tiềm ẩn ≠ Bệnh: Khoảng 5%-10% người nhiễm tiềm ẩn sẽ phát triển thành bệnh lao hoạt động trong suốt cuộc đời, đặc biệt khi hệ miễn dịch suy giảm (như thức khuya, căng thẳng, dinh dưỡng kém).
– Phát hiện sớm can thiệp sớm: Xét nghiệm PPD có thể xác định nhóm nguy cơ cao, thông qua điều trị dự phòng (như dùng Isoniazid trong 3-6 tháng) giảm tỷ lệ bệnh xuống 60%-90%.
3. Yêu cầu pháp lý về phòng chống bệnh dịch
– “Quy định về công tác phòng chống bệnh lao ở trường học” của quốc gia nêu rõ:
– Học sinh mới nhập học cần thực hiện sàng lọc bệnh lao (PPD hoặc chụp X-quang).
– Nếu trường có ca bệnh lao phổi, cần thực hiện xét nghiệm PPD cho những người tiếp xúc gần.
Ba, xét nghiệm PPD được thực hiện như thế nào? Kết quả ra sao?
1. Các bước thực hiện
– Tiêm: Tiêm 0.1ml thuốc thử PPD vào lớp nông của bả vai, tạo thành một nốt giật với đường kính 6-10mm.
– Quan sát: Sau 48-72 giờ kiểm tra phản ứng tại vị trí tiêm, đo đường kính cứng (không tính bông đỏ).
2. Đánh giá kết quả
3. Lưu ý tình huống đặc biệt
Ảnh hưởng của vắc xin BCG: Những người đã tiêm vắc xin BCG có thể xuất hiện dương tính yếu (thông thường nốt cứng <10mm), nhưng không thể hoàn toàn phân biệt giữa nhiễm tự nhiên và phản ứng tiêm chủng.
Âm tính giả: Người bị HIV, suy dinh dưỡng nặng, hoặc người đang dùng thuốc ức chế miễn dịch có thể không tạo ra phản ứng miễn dịch bình thường.
Bốn, PPD dương tính phải làm sao? Có cần điều trị không?
1. Dương tính ≠ Bệnh
PPD dương tính chỉ cho biết đã từng nhiễm vi khuẩn lao, không có nghĩa là đang mắc bệnh. Cần kết hợp các xét nghiệm sau để đánh giá tổng hợp:
– Chụp X-quang hoặc CT: Xem có tổn thương hoạt động ở phổi không (như hình ảnh thâm nhiễm, các ổ khuyết).
– Xét nghiệm đờm: Kiểm tra xem có vi khuẩn lao trong đờm không (tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán bệnh lao hoạt động).
2. Xử lý cho hai nhóm người
– Người nhiễm tiềm ẩn (X-quang bình thường, không có triệu chứng): Sau khi đánh giá của bác sĩ, có thể được khuyến nghị dùng thuốc dự phòng (như Isoniazid + Vitamin B6, liệu trình 3-6 tháng). Theo dõi định kỳ, giám sát xem có triệu chứng ho, sốt không.
– Bệnh nhân lao hoạt động (X-quang bất thường, xét nghiệm đờm dương tính): Cần được cách ly và điều trị ngay, sử dụng thuốc chống lao theo đúng quy định (ít nhất 6 tháng).
Năm, xét nghiệm PPD có an toàn không? Ai không nên làm?
1. An toàn
– Không lây nhiễm: Thuốc thử PPD không chứa vi khuẩn sống, không gây nhiễm.
– Phản ứng nhẹ: Có thể xuất hiện ngứa, sưng tại vị trí tiêm, một số ít người có sốt nhẹ, thường sẽ tự giảm sau 1-2 ngày.
2. Nhóm chống chỉ định
– Người có bệnh truyền nhiễm cấp tính (như cúm, thủy đậu) đang trong giai đoạn sốt.
– Người có bệnh da nghiêm trọng (như eczema, vảy nến) đang trong giai đoạn bùng phát.
– Người mắc bệnh suy giảm miễn dịch (như HIV) hoặc đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch.
Sáu, những thắc mắc thường gặp của phụ huynh và học sinh
1. “Con tôi đã tiêm vắc xin BCG, tại sao vẫn phải làm PPD?”
– Tác dụng bảo vệ của vắc xin BCG giảm dần theo độ tuổi, và không thể hoàn toàn ngăn ngừa nhiễm trùng. Xét nghiệm PPD có thể giúp xác định những cá nhân có nguy cơ cao.
2. “PPD dương tính có bị bạn bè kỳ thị không?”
– Người nhiễm tiềm ẩn không lây nhiễm, việc học và cuộc sống bình thường không bị ảnh hưởng, không cần hoảng sợ.
3. “Hiệu ứng phụ của việc điều trị dự phòng có lớn không?”
– Tỷ lệ xảy ra độc tính gan của Isoniazid thấp (khoảng 1%), trong thời gian sử dụng cần kiểm tra chức năng gan định kỳ để theo dõi hiệu quả.
Tóm tắt: “Ba tầng ý nghĩa” của xét nghiệm PPD
1. Bảo vệ cá nhân: Phát hiện sớm nhiễm tiềm ẩn, giảm nguy cơ phát bệnh.
2. Bảo vệ cộng đồng: Tránh dịch bệnh lây lan trong trường học, bảo vệ sức khỏe cho giáo viên và học sinh.
3. Y tế công cộng: Kiểm soát sự lây lan của bệnh lao từ nguồn, giảm nhẹ gánh nặng cho xã hội.
Ghi nhớ: Xét nghiệm PPD là “rào cản đầu tiên” trong công tác phòng chống bệnh lao trong trường học, hợp tác kiểm tra không chỉ là trách nhiệm của bản thân mà còn là sự tôn trọng đối với sức khỏe của người khác!