Biên dịch: Công Tử Tân
Với tiến trình lão hóa dân số toàn cầu ngày càng nhanh, việc nhận diện sớm các rủi ro sức khỏe của người cao tuổi trở thành một vấn đề quan trọng trong y tế công cộng. Sự suy giảm sức mạnh cơ bắp là một trong những dấu hiệu chính của lão hóa, có liên quan chặt chẽ với nhiều bệnh mãn tính như bệnh tim mạch, bệnh thoái hóa thần kinh. Tuy nhiên, việc đánh giá sức mạnh cơ bắp truyền thống lại phụ thuộc vào các thiết bị chuyên dụng, khó có thể phổ biến trong môi trường cộng đồng và gia đình.
Gần đây, một nghiên cứu dài hạn trên hơn 50,000 người từ 50 tuổi trở lên ở 15 quốc gia hoặc khu vực đã phát hiện ra rằng một hành động có vẻ bình thường – nhấc một vật nặng 5 kg, nếu gặp khó khăn, có thể là dấu hiệu cảnh báo tình trạng suy yếu cơ bắp, thậm chí là dấu hiệu tiềm ẩn của nhiều bệnh mãn tính ở người cao tuổi.
Nghiên cứu này, được công bố trên tạp chí “Báo cáo Khoa học”, do Đại học Sharjah của UAE và Viện Max Planck của Đức phối hợp thực hiện. Qua việc phân tích dữ liệu từ cuộc khảo sát sức khỏe, lão hóa và nghỉ hưu ở châu Âu (SHARE), nghiên cứu lần đầu tiên liên kết hành vi “khó khăn khi nhấc vật nặng 5 kg” với nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau.
Nhóm nghiên cứu phát hiện rằng, trong cuộc khảo sát cơ bản năm 2013, có 19.5% người tham gia cho biết họ gặp khó khăn trong việc thực hiện động tác này. Trong 4 năm sau đó, rủi ro sức khỏe của họ tăng lên đáng kể: chất lượng cuộc sống giảm (9.42%), trầm cảm (8.14%), sức mạnh tay giảm (7.38%) và viêm khớp (6.98%). Ngoài ra, rủi ro mắc bệnh viêm khớp dạng thấp, bị nhồi máu cơ tim, tiểu đường, huyết áp cao, bệnh Alzheimer, đột quỵ và gãy xương hông cũng tăng lên rõ rệt.
Đáng chú ý là, nếu khó khăn trong việc nhấc vật nặng 5 kg, rủi ro sức khỏe của nam giới thường cao hơn so với nữ giới. Ví dụ, trong nhóm nam giới từ 50 đến 65 tuổi, rủi ro trầm cảm (RRR) ở nhóm gặp khó khăn là 3.42, trong khi con số này ở nữ giới trong cùng độ tuổi là 2.03. Trong nhóm trên 66 tuổi, mặc dù sự khác biệt này có giảm bớt nhưng rủi ro bệnh tật tổng thể của nam giới vẫn cao hơn nữ giới.
01
Tại sao lại là 5 kg?
Việc chọn 5 kg làm ngưỡng đánh giá xuất phát từ sự gần gũi của nó với cuộc sống hàng ngày: một bao bột chuẩn, một con mèo nhà, hay những thiết bị nhà bếp thường dùng đều gần đạt trọng lượng này.
Giáo sư Rizwan Qaisar, tác giả chính của nghiên cứu, chỉ ra rằng các bài kiểm tra sức mạnh tay truyền thống cần thiết bị chuyên dụng (như đồng hồ đo sức mạnh tay), có giá thành cao, khó tiếp cận và mức độ bình thường ở các khu vực khác nhau rất khác nhau. Trong khi đó, bài kiểm tra 5 kg không cần dụng cụ, phù hợp cho cả nam và nữ, dễ dàng thực hiện tại nhà. Qua hành động đơn giản này, chúng ta có thể nhận diện sớm những người có nguy cơ sức khỏe, từ đó có thể thực hiện các biện pháp can thiệp kịp thời.
Hình minh họa AI
02
Giải thích khoa học và thảo luận cơ chế
Nhóm nghiên cứu chỉ ra rằng việc gặp khó khăn khi nhấc vật nặng 5 kg có thể phản ánh rằng người kỳ bệnh có lối sống thiếu vận động trong thời gian dài, đây là một yếu tố rủi ro chung cho nhiều bệnh mãn tính.
Xét về cơ chế sinh lý, việc khó khăn trong nhấc vật nặng phản ánh trực tiếp việc chức năng cơ bắp suy giảm và qua 4 con đường gây ra các phản ứng dây chuyền về sức khỏe:
▲ Chu kỳ ít hoạt động: Những người yếu cơ ít hoạt động, góp phần gia tăng rủi ro bệnh tim mạch và bệnh chuyển hóa;
▲ Bão viêm: Sự yếu cơ và viêm mãn tính có mối quan hệ nhân quả với nhau, thúc đẩy quá trình viêm khớp và xơ vữa động mạch;
▲ Căng thẳng oxy hóa: Sự suy giảm chức năng cơ kèm theo tích tụ gốc tự do, gây tổn hại cho tế bào thần kinh (liên quan đến bệnh Alzheimer);
▲ Phụ thuộc vào đời sống: Việc hạn chế các hoạt động hàng ngày dẫn đến khả năng tự lập giảm sút, ảnh hưởng trực tiếp đến sự hài lòng trong cuộc sống.
03
Ai cần cảnh giác hơn?
Do nam giới có cơ bắp nền tảng mạnh mẽ hơn, việc nhấc cùng một trọng lượng khó khăn thường có nghĩa là sự suy giảm cơ bắp nghiêm trọng hơn. Đối với nam giới trên 66 tuổi gặp khó khăn khi nhấc vật nặng, rủi ro sức mạnh tay thấp hơn (RRR=2.18) cao hơn so với nữ giới trong cùng độ tuổi (RRR=1.76), do đó cho thấy nam giới cần can thiệp sớm vào việc duy trì cơ bắp.
Hơn nữa, với sự gia tăng tuổi tác, khối lượng cơ giảm với tỷ lệ 1%-2% mỗi năm, sự liên quan giữa việc khó khăn khi nhấc vật nặng và bệnh tật cũng tăng lên rõ rệt. Nghiên cứu cho thấy, ở những người từ 65 tuổi trở lên, những người gặp khó khăn khi nhấc vật nặng có nguy cơ cao mắc bệnh Alzheimer, gãy xương hông và các bệnh khác.
Như bác sĩ Fabio Franzese tại Viện Nghiên cứu Berlin SHARE đã nói: việc khó khăn khi nhấc vật nặng không phải là một cái cớ để “già đi”, mà là tín hiệu cầu cứu từ cơ thể.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa lão hóa diễn ra nhanh chóng, phương pháp sàng lọc “không cần thiết bị, chi phí thấp, dễ thực hiện” này cung cấp một hướng đi mới cho việc chăm sóc người cao tuổi tại nhà và y tế cộng đồng. Lần tới khi dọn dẹp nhà cửa, hãy chú ý đến độ dễ dàng khi nhấc vật nặng – không chỉ là một công việc hàng ngày mà còn là một cuộc đối thoại sâu sắc với sức khỏe.