Ngày 31 tháng 5 năm 2025 là Ngày Thế giới Không thuốc lá lần thứ 38. Chủ đề năm nay là “ Từ chối cám dỗ thuốc lá, nói không với điếu thuốc đầu tiên ”, nhằm nâng cao ý thức kiểm soát thuốc lá ở thanh thiếu niên, giúp họ tránh xa các sản phẩm thuốc lá, đồng thời tạo ra một môi trường phát triển lành mạnh không thuốc lá cho họ.
Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hàng năm trên toàn cầu có khoảng 8 triệu người chết vì trực tiếp hút thuốc, trong đó có khoảng 1,3 triệu người không hút thuốc bị tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động. Trong số những cái chết sớm có thể phòng ngừa này, có 65.000 trường hợp xảy ra ở trẻ em dưới 15 tuổi.
Vì não bộ của thanh thiếu niên vẫn đang trong giai đoạn phát triển, hút thuốc sẽ gây ra tác động tiêu cực lâu dài đến sự phát triển của não, có thể dẫn đến tổn thương trí nhớ cấp tính và giảm sút khả năng nhận thức lâu dài. Nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như bệnh phổi, bệnh tim mạch cũng tăng lên. Hơn nữa, do sự phát triển của não bộ chưa hoàn thiện, thanh thiếu niên rất nhạy cảm với cơn thèm thuốc, do đó việc cai thuốc sẽ khó khăn hơn.
Tuy nhiên, tác hại của thuốc lá không chỉ dừng lại ở đó: mỗi năm có 600 triệu cây gỗ bị chặt hạ để sản xuất thuốc lá, 84 triệu tấn khí CO2 được thải ra làm gia tăng biến đổi khí hậu, 45 triệu tỷ đầu thuốc gây ô nhiễm đất và đại dương… Những con số này phản ánh hàng triệu khu rừng bị tàn phá, dòng sông bị ô nhiễm, và sự giảm thiểu đa dạng sinh học.
Ngoài thuốc lá truyền thống, trong những năm gần đây, thị trường thuốc lá điện tử phát triển nhanh chóng, nhưng mức độ nguy hiểm của nó không kém gì thuốc lá truyền thống. Nó không chỉ đe dọa sức khỏe con người, mà còn tạo ra chất thải và phát thải ô nhiễm không khí, đều ảnh hưởng đến sức khỏe và môi trường.
Nhân Ngày Thế giới Không thuốc lá lần thứ 38, hãy cùng tìm hiểu về những tổn hại lớn lao mà ngành công nghiệp thuốc lá đã gây ra cho con người và môi trường, đồng thời cung cấp thêm lý do cho thanh thiếu niên từ chối điếu thuốc đầu tiên – từ chối thuốc lá không chỉ vì sức khỏe của bản thân và gia đình mà còn để bảo vệ thiên nhiên mà chúng ta cùng chung sống.
01 Giá trị môi trường phải trả cho ngành công nghiệp thuốc lá
Ngành trồng thuốc lá là một trong những nguyên nhân chính gây ra nạn phá rừng toàn cầu. Theo thống kê của WHO, ngành công nghiệp thuốc lá hàng năm chặt hạ 600 triệu cây gỗ để sản xuất 600 triệu điếu thuốc. Việc trồng và sấy thuốc là nguyên nhân trực tiếp gây ra nạn phá rừng. Để mở rộng các trang trại thuốc lá, một diện tích rừng lớn bị chặt phá một cách tàn nhẫn; trong quá trình sấy lá thuốc, cần đốt một lượng lớn gỗ. Chỉ riêng khâu sấy lá thuốc, mỗi năm cần khoảng 11,4 triệu tấn gỗ, và sau khi sản xuất thuốc lá hoàn tất, còn cần nhiều gỗ hơn nữa để sản xuất giấy thuốc và bao bì.
Nghiêm trọng hơn, cây thuốc lá, so với các loại cây trồng khác, sẽ làm suy kiệt độ phì nhiêu của đất nhanh hơn, dẫn đến việc mở rộng nhiều diện tích đất hơn cho canh tác. WHO thống kê, hàng năm có khoảng 3,5 triệu hectare đất trên toàn cầu bị phá hủy do trồng thuốc lá.
Ngành công nghiệp thuốc lá truyền thống cũng là một trong những ngành sản xuất ra rác thải nhiều nhất trên thế giới. Kể từ những năm 1980, đầu thuốc lá chiếm từ 30%-40% tổng khối lượng rác thải dọc theo bờ biển và trong các đô thị, chỉ có một phần ba được vứt vào thùng rác, còn lại 45 triệu tỷ đầu thuốc bị vứt bỏ tùy tiện, tương đương với 1,69 tỷ pound (khoảng 767 triệu kg) rác thải độc hại chứa nhựa. Dưới ánh sáng mặt trời và điều kiện ẩm ướt, bộ lọc thuốc lá sẽ phân hủy thành các mảnh nhựa nhỏ, từ đó giải phóng một phần trong số 7.000 hóa chất có trong một điếu thuốc. Trong số những hóa chất này, có nhiều chất gây độc cho môi trường.
Thuốc lá điện tử dường như là một giải pháp thân thiện với môi trường, nhưng thực tế không phải vậy. Chất thải từ thuốc lá điện tử có thành phần phức tạp hơn, bao gồm các kim loại, mạch điện, hộp nhựa dùng một lần, pin và hóa chất độc hại trong dung dịch điện tử, chi phí dọn dẹp của nó cao hơn nhiều so với đầu thuốc truyền thống.
02 Kẻ đứng sau ô nhiễm không khí và biến đổi khí hậu
Ngành công nghiệp thuốc lá cũng là một trong những tác nhân gây ô nhiễm không khí và gia tăng biến đổi khí hậu.
Dữ liệu của WHO cho thấy, khói thuốc lá trên toàn thế giới mỗi năm thải ra từ 3.000 đến 6.000 tấn formaldehyde, 12.000 đến 47.000 tấn nicotine, cùng ba loại khí nhà kính chính – CO2, metan và oxit nitơ.
Ngoài ra, cũng có tác hại của khói thuốc ba tay. Khói ba tay chỉ về các chất dư thừa từ khói thuốc lá còn đọng lại trên bề mặt vật thể và bụi. Ở những nơi có người hút thuốc, nhiều ô nhiễm từ khói thuốc lá có thể tích tụ trong bụi, trên bề mặt vật thể và không gian bên trong, tương tác với các chất oxy hóa và hợp chất khác trong môi trường, tạo ra các chất ô nhiễm thứ cấp. Môi trường sống bị ô nhiễm bởi khói ba tay có thể khiến con người không hề nhận ra mà vẫn tiếp xúc với ô nhiễm từ khói thuốc lá, trẻ sơ sinh rất dễ bị ảnh hưởng bởi khói ba tay.
Không chỉ vậy, cách sử dụng đất trong sản xuất thuốc lá, cũng như quy trình sản xuất và vận chuyển thuốc lá cũng thải ra một lượng CO2 lớn. Dữ liệu của WHO cho thấy mỗi năm, ngành thuốc lá thải ra khoảng 84 triệu tấn CO2. Lấy ví dụ về khâu sử dụng đất, trên toàn cầu, hàng năm khoảng 200.000 hectare đất được giải phóng để trồng thuốc lá, gây ra mức tăng khí nhà kính chiếm tới 20% tổng mức tăng hàng năm.
03/ Thuốc lá điện tử: Thiệt hại sức khỏe dưới lớp vỏ đẹp mắt
Bạn có thể nghĩ rằng chuyển sang thuốc lá điện tử sẽ giúp bạn tránh xa những vấn đề này, nhưng sự thật là: thành phần chính của thuốc lá điện tử vẫn là nicotine, và giống như thuốc lá, việc sử dụng lâu dài sẽ gây ra sự phụ thuộc vào nicotine. Đồng thời, thành phần trong dung dịch thuốc lá điện tử cũng tương tự như thuốc lá, mặc dù độc tính tổng thể giảm nhưng vẫn chứa một lượng lớn chất có hại và chất gây ung thư.
Ông Hầu Hồng Vệ, Phó Giám đốc Trung tâm Giám sát và Kiểm định Chất lượng Thuốc lá Quốc gia, đã chỉ ra rằng, chất thải từ thuốc lá điện tử chứa các chất độc hại như formaldehyde, acetaldehyde, nitrosamines đặc hữu của thuốc lá, kim loại nặng, có thể ảnh hưởng xấu đến phổi và hệ tim mạch khi sử dụng lâu dài.
WHO cũng đã chỉ ra rằng thuốc lá điện tử có vấn đề với khói thuốc lá thụ động, sương mù từ thuốc lá điện tử có thể chứa nicotine, hạt kim loại, hạt silicat và các chất khác, cũng gây nguy hiểm cho sức khỏe của những người xung quanh. Sương mù thải ra từ thuốc lá điện tử cũng là một chất ô nhiễm không khí.
Vì vậy, hãy trân trọng sức khỏe, tránh xa thuốc lá và thuốc lá điện tử . Bắt đầu từ Ngày Thế giới Không thuốc lá này, hãy nói không với điếu thuốc đầu tiên vì bản thân bạn, vì mỗi thanh thiếu niên, và vì thiên nhiên!
Bài viết dựa trên bài viết cũ của tài khoản WeChat của Tianlan đã được chỉnh sửa.
Tài liệu tham khảo