Đái tháo đường là gì?
Đái tháo đường là hội chứng rối loạn chuyển hóa liên quan đến glucose, protein, lipid, nước và điện giải, do các yếu tố gây bệnh tác động đến cơ thể, dẫn đến suy giảm chức năng tuyến tụy và kháng insulin. Tình trạng lâm sàng điển hình là tăng đường huyết cao, với các triệu chứng điển hình như tiểu nhiều, khát nhiều, ăn nhiều và sút cân, được gọi là “ba nhiều một ít”. Đái tháo đường là một bệnh rất cổ xưa, trong y học cổ truyền được gọi là “tiêu khát”, tức là sút cân và khát nước.
Tác hại của bệnh đái tháo đường
Khi bệnh tiến triển, nồng độ đường huyết lâu dài vượt quá giới hạn bình thường, bệnh nhân đái tháo đường sẽ mắc phải các biến chứng như bệnh lý mạch máu ngoại vi và thần kinh ngoại biên, dẫn đến tổn thương đa hệ thống, có nguy cơ cao mắc các bệnh lý tiến triển mãn tính ở mắt, bàn chân, hệ tim mạch, thận và hệ thần kinh. Những trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến suy giảm chức năng, suy kiệt, có thể gây ra các bệnh lý tim mạch não, mù lòa, suy thận, cắt cụt chi, nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe con người.
Phân loại đái tháo đường
Đái tháo đường thường được chia thành hai loại: đái tháo đường type 1 và type 2.
Đái tháo đường type 1 thường xuất hiện ở lứa tuổi thanh thiếu niên, cơ chế bệnh lý có thể là do tế bào β của tuyến tụy bị phá hủy, dẫn đến thiếu insulin tuyệt đối hoặc giảm đáng kể. Các mô ngoại vi không thể sử dụng glucose một cách hợp lý, dẫn đến tăng glucose trong máu, từ đó gây ra đái tháo đường. Triệu chứng lâm sàng điển hình là “ba nhiều một ít”, tức là khát nhiều, tiểu nhiều, ăn nhiều và giảm cân.
Đái tháo đường type 2 thường xảy ra ở người trưởng thành, nguyên nhân chủ yếu là kháng insulin hoặc bí tắc insulin hoặc cả hai. Triệu chứng điển hình là béo phì, đặc biệt là béo phì bụng, có thể có triệu chứng khát nhiều và tiểu nhiều.
Chẩn đoán đái tháo đường
Triệu chứng điển hình của bệnh nhân đái tháo đường là “ba nhiều một ít”, tức là “ăn nhiều, khát nhiều, tiểu nhiều” và sút cân. Tuy nhiên, những triệu chứng này không đủ để chẩn đoán bệnh đái tháo đường. Nói cách khác, không có triệu chứng điển hình của đái tháo đường cũng không thể loại trừ sự tồn tại của bệnh này. Ngoài ra, chẩn đoán đái tháo đường dựa vào nồng độ glucose trong máu tĩnh mạch, không phải dựa vào glucose trong nước tiểu. Điều đó có nghĩa là dương tính với glucose trong nước tiểu không nhất thiết là đái tháo đường, và âm tính cũng không thể loại trừ bệnh đái tháo đường. Mặc dù tên bệnh là đái tháo đường, nhưng kết quả đường huyết mới là kết luận chính.
Nếu có triệu chứng điển hình của ba nhiều một ít, cộng với đường huyết ngẫu nhiên ≥11.1mmol/L, hoặc đường huyết lúc đói ≥7mmol/L, hoặc glucose dung nạp đường miệng sau hai giờ ≥11.1mmol/L, thì có thể chẩn đoán là đái tháo đường. Nếu không có triệu chứng điển hình, cần kiểm tra lại đường huyết vào một ngày khác, tức là có ít nhất hai lần đường huyết đạt các giá trị trên trong hai ngày, mới có thể chẩn đoán là đái tháo đường. Khi khám sức khỏe định kỳ, nếu phát hiện nồng độ đường huyết tăng nhưng chưa đạt tiêu chuẩn chẩn đoán đái tháo đường, cần thực hiện thêm kiểm tra dung nạp glucose để xác định có mắc đái tháo đường hay chỉ giảm thải glucose.
Điều trị khoa học
Điều trị dinh dưỡng, điều trị thể dục, điều trị thuốc, giáo dục sức khỏe và theo dõi đường huyết là năm phương pháp điều trị tổng hợp của bệnh đái tháo đường. Tự theo dõi đường huyết nên được thực hiện dưới sự hướng dẫn của nhân viên y tế chuyên nghiệp. Đến bệnh viện định kỳ để kiểm tra đường huyết và chức năng của tim, thận, đáy mắt, kịp thời phòng ngừa và điều trị các biến chứng khác nhau. Bệnh nhân đái tháo đường thông qua việc thực hiện các biện pháp để giảm đường huyết, giảm huyết áp, điều chỉnh lipid máu và kiểm soát cân nặng, sửa đổi thói quen sinh hoạt không tốt như bỏ thuốc lá, hạn chế rượu, kiểm soát dầu mỡ, giảm muối và gia tăng hoạt động thể chất, có thể giảm rõ rệt nguy cơ mắc các biến chứng của đái tháo đường. Tích cực điều trị đái tháo đường, kiểm soát bệnh tình ổn định, làm chậm quá trình xuất hiện biến chứng, bệnh nhân đái tháo đường có thể tận hưởng cuộc sống giống như những người bình thường.
Tác giả
Trung tâm phục hồi chức năng Thiên Đàn Tiểu Thang Sơn
Cố Hữu Liên
Bác sĩ chính, tốt nghiệp Học viện Y quân Giải phóng nhân dân, thạc sĩ y học lâm sàng. Chuyên môn trong chẩn đoán và điều trị các bệnh thường gặp, bệnh lý nội khoa, có kinh nghiệm phong phú trong chẩn đoán và điều trị các bệnh lý của hệ tim mạch, hô hấp và nội tiết.