Tác giả: Trần Quế Sinh, Bác sĩ trưởng Bệnh viện Tổng hợp Y học Ninh Hạ
Xét duyệt: Quách Thụy Bình, Bác sĩ trưởng Bệnh viện Chao Yang, thuộc Đại học Y khoa Bắc Kinh
Nhiều người cao tuổi thức dậy rất sớm vào buổi sáng, không phải vì họ không muốn ngủ, mà có thể họ thật sự không thể ngủ lại.
Nghiên cứu cho thấy, các loại rối loạn giấc ngủ đã trở thành một vấn đề quan trọng trong xã hội. Hơn một nửa người cao tuổi ở nước ta bị ảnh hưởng bởi điều này.
Vậy tại sao người cao tuổi lại gặp khó khăn trong việc ngủ?
Hình 1 Bản quyền hình ảnh, không cấp phép sao chép
Một, tại sao người cao tuổi gặp vấn đề về giấc ngủ?
Giấc ngủ là một cơ chế nghỉ ngơi của cơ thể, nhưng theo tuổi tác, thời gian ngủ ngày càng giảm và chất lượng giấc ngủ cũng giảm dần. Tại sao lại như vậy?
Nguyên nhân gây ra rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi rất đa dạng. Về mặt tuổi tác, các cơ quan của người cao tuổi đang trong trạng thái lão hóa, chức năng vỏ não suy giảm, chuyển hóa chậm lại, hàm lượng melatonin bài tiết giảm. Melatonin là chất nội sinh trong cơ thể người giúp thúc đẩy giấc ngủ, sự giảm đi của nó sẽ làm giảm thời gian và chất lượng giấc ngủ của người cao tuổi.
Ngoài ra, nếu người cao tuổi mắc các bệnh nền, cơn đau thể xác và áp lực tinh thần cũng sẽ ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ. Ảnh hưởng từ môi trường gia đình hoặc xã hội có thể làm cho người cao tuổi cảm thấy lo lắng, căng thẳng hoặc phấn khích, những cảm xúc này cũng có thể ảnh hưởng đến trạng thái tâm lý và thể chất tổng thể của họ, từ đó ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.
Giấc ngủ chất lượng cao là bảo đảm cho sức khỏe của người cao tuổi. Khi vấn đề về giấc ngủ kéo dài, điều này sẽ làm giảm miễn dịch của họ, dẫn đến bệnh tật hoặc làm trầm trọng thêm bệnh nền hiện có.
Hình 2 Bản quyền hình ảnh, không cấp phép sao chép
Hai, biểu hiện của người cao tuổi khi chất lượng giấc ngủ không tốt
1. Khó ngủ
Một số người cao tuổi có thể nằm trên giường một nửa giờ hoặc thậm chí một giờ mà không thể ngủ được. Càng muốn ngủ lại càng tỉnh táo, và càng không ngủ được thì càng lo lắng, đây là một vòng xoáy tiêu cực. Tình trạng này có thể tiếp diễn suốt vài ngày.
2. Giấc ngủ bị gián đoạn
Người cao tuổi thường có giấc ngủ rất nông, thường thức giấc giữa đêm, ví dụ như chỉ cần nghe một tiếng động nhỏ là họ đã bị đánh thức, hoặc mơ ác mộng cũng khiến họ tỉnh dậy. Đôi khi họ có thể tỉnh dậy nhiều lần trong một đêm, hoàn toàn không vào được giấc ngủ sâu, nếu không thì cũng không thể nói đến việc nghỉ ngơi đầy đủ.
3. Mơ liên tiếp
Một số người cao tuổi trong một đêm có thể mơ rất nhiều giấc, nhưng khi tỉnh dậy lại không nhớ được những gì đã mơ, hoặc chỉ có những ký ức lợt lạt về nội dung của giấc mơ, cảm giác chính là rất mệt mỏi.
4. Rối loạn giấc ngủ
Thông thường, con người hoạt động vào ban ngày và ngủ vào ban đêm. Nhưng khi người cao tuổi phải bệnh viện, có thể làm rối loạn nhịp sinh học ban đầu, dẫn đến đảo lộn giấc ngủ ngày đêm. Ngay cả khi ra viện, nhịp sinh học của giấc ngủ cũng có thể rối loạn một thời gian.
5. Mất ngủ cả đêm
Khi có những điều không vui xảy ra trong gia đình, cũng có thể kích thích đến dây thần kinh của người cao tuổi. Ví dụ, mâu thuẫn giữa mẹ chồng và nàng dâu, tranh chấp tài sản, xung đột hàng xóm, sẽ khiến một số người cao tuổi cảm thấy u uất, thậm chí không thể ngủ cả đêm. Ngay cả khi miễn cưỡng vào giấc ngủ, còn có thể mơ màng không yên tâm, thậm chí xuất hiện những cơn ác mộng.
Ba, làm thế nào để giải quyết vấn đề giấc ngủ của người cao tuổi?
Giấc ngủ rất quan trọng đối với sức khỏe của người cao tuổi, cần phải điều chỉnh từ nhiều khía cạnh.
1. Tạo môi trường ngủ tốt
Khi vào giấc ngủ, nhiệt độ và độ ẩm trong phòng ngủ cần phải phù hợp. Mùa đông, nhiệt độ nên được kiểm soát từ 18 đến 22 độ C, mùa hè trong khoảng 26 độ C, độ ẩm tốt nhất nên giữ từ 50% đến 60%. Phòng ngủ cũng cần giữ sạch sẽ, đảm bảo không khí thông thoáng. Vào ban đêm cần giữ yên tĩnh, ánh sáng nhẹ nhàng, tạo không gian phù hợp cho giấc ngủ.
Giường ngủ cần phải thoải mái, độ cao của gối cũng phải phù hợp, độ dày của chăn mền cũng nên giữ trạng thái thoải mái theo mùa và thói quen cá nhân. Trên giường không nên có vật cứng để tránh gây tổn thương cho người cao tuổi. Giường cũng cần đủ rộng để tránh việc lật người gây ra rơi xuống giường.
2. Thực hiện điều chỉnh tâm lý trước khi ngủ
Đôi khi người cao tuổi không thể giữ cho tâm trạng được ổn định, nếu có những biến động cảm xúc lớn, rất có thể ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ. Vì vậy, gia đình có thể trò chuyện với họ trước khi ngủ, lắng nghe họ nói nhiều hơn, động viên họ, để người cao tuổi có thể bày tỏ những cảm xúc tiêu cực trong lòng, từ đó giảm bớt áp lực, lo âu và bất an, giúp họ bình tĩnh hơn và dễ dàng vào giấc ngủ.
Hình 3 Bản quyền hình ảnh, không cấp phép sao chép
3. Giảm bớt sự khó chịu về thể chất
Nếu người cao tuổi có bệnh đau đớn, cần phải uống thuốc kịp thời để giảm bớt, cũng có thể massage để giúp cơ thể thư giãn, hỗ trợ giấc ngủ. Trước khi ngủ cần phải đi vệ sinh, vào ban đêm cần đảm bảo ánh sáng đủ để tránh việc người cao tuổi không nhìn thấy và bị ngã. Nếu trong lúc ngủ có cảm giác thiếu không khí, khó thở, nên thay đổi tư thế ngủ cho phù hợp để cảm thấy thoải mái hơn.
Đối với những người cao tuổi bị liệt hoặc bệnh nặng nằm viện, gia đình nên thay bỉm cho họ trước khi đi ngủ, và giúp họ thay đổi tư thế ngủ cho thoải mái. Đối với những người đi tiểu nhiều ban đêm không thể tự chăm sóc, gia đình cần kịp thời hỗ trợ để giữ gìn cơ thể luôn sạch sẽ và khô ráo, không làm ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.
4. Sửa đổi thói quen sống không tốt
Người cao tuổi không nên ăn quá no hoặc quá ít trước khi ngủ, cũng không nên ăn những thực phẩm khó tiêu. Sau bữa tối không nên uống quá nhiều nước, không uống trà đặc và cà phê hay những đồ uống kích thích khác.
Thời gian ngủ trưa không nên quá dài, tốt nhất nên giới hạn trong khoảng nửa giờ. Trước khi ngủ, có thể ngâm chân trong nước ấm, tắm bằng nước ấm để cơ thể thư giãn hơn, dễ vào giấc ngủ hơn.
Nếu đã thử tất cả các phương pháp trên mà vẫn không thể ngủ được, có thể sử dụng thuốc hỗ trợ giấc ngủ nửa giờ trước khi đi ngủ. Tuy nhiên những loại thuốc này có thể có tác dụng phụ, do đó, nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
Thiếu ngủ sẽ nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống của người cao tuổi. Có thể nói, cải thiện giấc ngủ giúp kéo dài tuổi thọ. Sử dụng các phương pháp khoa học để giúp người cao tuổi vượt qua khó khăn về giấc ngủ không chỉ có thể tránh được nhiều bệnh tật ở tuổi già, mà còn giúp họ sống khỏe mạnh và lâu dài hơn.
Tài liệu tham khảo
[1] Gia Hồng Anh, Chu Lễ Phong biên soạn. Hướng dẫn quản lý đào tạo nhân viên chăm sóc tại cơ sở dưỡng lão kết hợp y tế. Bắc Kinh: Nhà xuất bản Y tế Nhân dân, 2021.
