Chuyên gia đánh giá: Trương Ngọc Hồng
Bệnh viện trung tâm Zhengzhou trực thuộc Đại học Zhengzhou
Trưởng khoa Da liễu
Vài hôm trước, khi tôi đi leo núi, không may vì giày không vừa nên tôi bị phồng rộp chân. Về nhà, ngoài cảm giác khó chịu, tôi cũng rất tò mò – “phồng rộp” thực chất là gì? Tại sao con người lại bị phồng rộp?
Phồng rộp ở chân do ma sát. Nguồn: Wikipedia.
“Phồng rộp” mà chúng ta thường nói ám chỉ hiện tượng tích tụ một gói dịch thể nhỏ trong lớp biểu bì. Tên khoa học của “phồng rộp” là bọng nước, cụ thể được chia thành hai loại: bọng nước do tổn thương da và bọng nước do virus.
Khi cơ thể xuất hiện bọng nước, có thể sẽ thấy một số bọng nước “không có cảm giác gì”, cũng có thể cảm thấy đau nhức hoặc ngứa, thậm chí có thể phát sinh triệu chứng sốt. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về “bọng nước” xuất hiện trên cơ thể.
“Phồng rộp” thực sự là gì?
Trong y học, “phồng rộp” có thể hiểu là
một triệu chứng tổn thương da
, thực chất là những nốt phồng dày lên từ bề mặt da, tức là những bọng nước xuất hiện trên da bình thường. Bọng nước thường đi kèm với tình trạng biểu bì bị tách rời, bọng nước do virus thường xuất hiện ở những khu vực da có nếp gấp.
Nguyên nhân gây ra bọng nước rất đa dạng. Bỏng do tổn thương da thường gặp như trầy xước, bỏng nhiệt, cháy nắng và phản ứng dị ứng. Trong khi đó, bọng nước do virus, như tên gọi đã chỉ rõ, là do virus gây ra. Ví dụ như virus thủy đậu có thể gây phồng rộp trên da.
“Phồng rộp” hình thành như thế nào?
Cơ chế hình thành của bọng nước rất phức tạp. Chúng ta sẽ lấy ví dụ về bọng nước do bỏng và bọng nước do ma sát –
1. Bọng nước do bỏng: Trong giai đoạn đầu sau bỏng, vùng bị bỏng và các mao mạch quanh đó nở ra và tăng tính thấm, nói một cách dễ hiểu, chính là các mạch máu trở nên giống như “lưới lọc”. Các thành phần trong máu chảy qua “lưới lọc”, từ máu vào giữa da và cơ. Những chất lỏng này chảy xuống dưới da, nâng lớp biểu bì mỏng lên, tạo thành phù nề hoặc chảy từ vị trí vết thương. Đây chính là bọng nước do bỏng.
Bọng nước do bỏng. Nguồn: Wikipedia.
2. Bọng nước do ma sát: Khi da bị ma sát mạnh, lớp da mỏng sẽ bị rách ra, trong khi lớp da dày hơn sẽ tách rời khỏi lớp thịt bên dưới. Các mô dưới da khi bị kích thích sẽ tiết ra dịch mô, nếu lớp da mỏng bị rách, dịch mô sẽ chảy ra; nếu lớp da dày, dịch mô sẽ chảy vào khoảng trống giữa lớp da và thịt. Điều này dẫn đến hình thành bọng nước. Đây chính là bọng nước do ma sát.
“Nước” trong bọng nước là gì?
Chất lỏng trong bọng nước được cấu tạo từ
dịch mô và một phần thành phần của máu
, với thành phần rất phức tạp.
Theo nghiên cứu của Đại học Y dược Liêu Ninh và Học viện Y khoa Nam Thông, bọng nước chứa nhiều protein như liên kết sợi, fibrinogen, galectin-10, protein sợi, chất ức chế protease, glycoprotein α2-HS, và clusterin, trong đó một số thành phần có ý nghĩa tích cực đối với sự lành vết thương.
Chẳng hạn, fibrinogen có chức năng thúc đẩy sự đông máu, cải thiện sự phục hồi vết thương và kháng nhiễm; galectin-10 có chức năng điều chỉnh miễn dịch và phản ứng viêm; protein sợi có chức năng kháng nhiễm và ổn định môi trường bên trong; clusterin có chức năng điều chỉnh sự phát triển và quá trình chết của tế bào.
Nếu bị phồng rộp, cần xử lý như thế nào?
Cuối cùng, chúng ta đề cập đến vấn đề mà mọi người quan tâm nhất – khi bị phồng rộp, cần làm gì? Tôi đã tham khảo thông tin từ các chuyên gia và đưa ra những gợi ý sau:
(1) Đối với bọng nước do virus và do dị ứng: Nếu cảm thấy ngứa ngáy chủ yếu, có thể đó là bọng nước do virus hoặc phản ứng dị ứng. Lúc này, cố gắng không gãi, nên nhanh chóng đến gặp bác sĩ, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc mỡ phù hợp cho bạn.
Bọng nước do virus thủy đậu. Nguồn: Wikipedia.
(2) Đối với bọng nước do tổn thương da khác: Nếu xuất hiện bọng nước do tổn thương da không dị ứng, bạn có thể xem xét xử lý tại nhà. Nếu bọng nước không quá đau, cố gắng để lại bọng nước còn nguyên vẹn, vì da chưa bị vỡ sẽ cung cấp hàng rào tự nhiên chống vi khuẩn và giảm nguy cơ nhiễm trùng. Nếu tổn thương nghiêm trọng, cần phải nhanh chóng đến bệnh viện điều trị, bệnh viện sẽ sử dụng kháng sinh và thuốc phòng uốn ván để điều trị. Nếu bọng nước có dấu hiệu nhiễm trùng, cũng cần phải tìm kiếm chăm sóc y tế. Nếu bạn bị tiểu đường hoặc lưu thông máu kém, hãy liên hệ với bác sĩ trước khi tự xử lý bọng nước.
Tuy nhiên, đối với các bọng nước nhẹ, nếu cảm thấy đau không thể chịu nổi, bạn có thể chọn xả bớt dịch trong bọng nước, nhưng đồng thời cần giữ nguyên lớp da bên trên, nếu không vi khuẩn sẽ nhanh chóng xâm nhập và gây nhiễm trùng. Vậy làm thế nào để xả dịch?
- Rửa tay và bọng nước bằng xà phòng và nước ấm.
- Dùng i-ốt bôi lên bề mặt bọng nước.
- Khử trùng đầu kim bằng cồn.
- Nhắm vào một vài điểm gần mép bọng nước, dùng kim chọc vào bọng nước để cho dịch chảy ra, nhưng giữ nguyên lớp da che phủ.
- Thoa thuốc mỡ lên bọng nước và dùng băng gạc không dính để bọc lại. Nếu xuất hiện phát ban, hãy ngừng sử dụng thuốc mỡ.
- Kiểm tra bọng nước hàng ngày để xem có dấu hiệu nhiễm trùng không. Sau vài ngày, dùng nhíp và kéo đã khử trùng bằng cồn để cắt bỏ tất cả lớp da chết. Thoa thuốc mỡ và sử dụng băng gạc. Đến đây là thông tin về bọng nước, tôi chân thành nhắc nhở mọi người và bản thân tôi – dù có xử lý bọng nước cẩn thận đến đâu, vẫn cảm thấy khó chịu, không bằng cẩn thận tránh xa những vật nóng, vận động vừa phải, và đi giày phù hợp!