Gần đây, “ung thư tuyến tụy” nhận được nhiều sự chú ý, là bệnh duy nhất có tỷ lệ mắc và tỷ lệ tử vong gần như 1:1. Bệnh khởi phát mờ nhạt, khó phát hiện ở giai đoạn sớm, có tỷ lệ di căn và tử vong cao, được gọi là “vị vua của các loại ung thư”.
Mặc dù khả năng xảy ra ung thư tuyến tụy không cao, nhưng ung thư tụy là một loại khối u đường tiêu hóa cực kỳ nguy hiểm. Số người mắc ung thư tụy hàng năm ở Trung Quốc là 5,1/100.000 (trong mỗi 100.000 người có 5,1 người mắc bệnh), khoảng 60.000 ca bệnh mới mỗi năm, đã tăng mạnh so với 20 năm trước. Trong những năm gần đây, trên bảng xếp hạng tỷ lệ sống sót sau 5 năm của các loại ung thư ác tính, ung thư tụy luôn đứng đầu với tỷ lệ sống sót thấp.
Xuất hiện 5 triệu chứng, có thể là tuyến tụy đang cầu cứu
Tuyến tụy nằm sâu trong bụng, nằm ngang ở vị trí 1-2 đốt sống thắt lưng. Đây là một tuyến dài, mềm mại, có màu xám đỏ và được chia thành ba phần: đầu tụy, thân tụy và đuôi tụy.
Ung thư tụy có nhiều triệu chứng sớm đa dạng, không điển hình, nhiều triệu chứng tương tự như các bệnh lý đường tiêu hóa trên, thường bị chẩn đoán nhầm là bệnh dạ dày trong các phòng khám.
Đau bụng và đau lưng không rõ nguyên nhân
Đau bụng là triệu chứng sớm của ung thư tụy, thường gặp ở ung thư thân tụy và đuôi tụy, vị trí ở bụng trên, quanh rốn hoặc ở bụng trên bên phải, cảm giác như đau quặn, có thể là đau từng cơn hoặc đau âm ỉ kéo dài và ngày càng nặng hơn. Triệu chứng dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý đường tiêu hóa và gan mật. Đau thường lan ra lưng, nặng hơn khi nằm và vào ban đêm, có thể giảm khi ngồi, đứng, cúi hoặc đi lại.
Vàng da do tắc nghẽn
Khoảng 80% bệnh nhân ung thư tụy có triệu chứng vàng da trong quá trình bệnh. Thông thường, ung thư đầu tụy có sự xuất hiện vàng da sớm hơn, trong khi khối u chỉ giới hạn ở thân và đuôi thường không có vàng da. Vàng da thường là vàng da do tắc nghẽn, ngày càng gia tăng, kèm theo ngứa da, nước tiểu có màu như trà đặc, phân có màu đất sét, chủ yếu là do ung thư đầu tụy chèn ép ống mật chủ, ít hơn là do ung thư thân đuôi tụy di căn vào gan hoặc hạch bạch huyết trong gan/ống mật.
Giảm cân đột ngột rõ rệt
Khoảng 90% bệnh nhân có sự giảm cân nhanh chóng và rõ rệt, thường kèm theo hiện tượng suy nhược trong giai đoạn muộn của ung thư tụy. Nguyên nhân của sự gầy còm bao gồm sự tiêu hao do ung thư, kém ăn, lo âu, mất ngủ, rối loạn tiêu hóa và hấp thụ.
Cần cảnh giác với sự giảm cân đột ngột, đặc biệt là khi không có lý do nào rõ ràng như việc ăn kiêng.
Tăng đường huyết đột ngột
Nhiều bệnh nhân ung thư tụy lâm sàng xuất hiện triệu chứng tiểu đường với nhiều mức độ khác nhau, không rõ nguyên nhân. Đối với những người trên 50 tuổi, khi có triệu chứng tiểu đường mà không có lý do rõ ràng, cần nghi ngờ cao và loại trừ sự hiện diện của khối u tụy tiềm ẩn. Tiểu đường đột ngột mà không có các yếu tố di truyền hoặc béo phì nên được cảnh giác cao.
Rối loạn tiêu hóa
Rối loạn tiêu hóa là một trong những triệu chứng sớm của ung thư tụy, nếu gần đây có triệu chứng rối loạn tiêu hóa không rõ ràng và không thể giải thích, mà nội soi dạ dày bình thường, thì cần nghi ngờ cao và loại trừ bệnh tiềm ẩn của tuyến tụy.
Thực hiện 5 điều để bảo vệ sức khỏe tuyến tụy
Ăn uống thanh đạm, tăng cường vitamin
Tiêu thụ quá nhiều muối có thể phá vỡ sự cân bằng nước và natri trong cơ thể, dễ gây tổn thương chức năng cho các cơ quan. Tiêu thụ nhiều thực phẩm giàu chất béo và calo sẽ làm tăng gánh nặng tiêu hóa cho tuyến tụy. Nên ăn nhiều trái cây và rau quả tươi, duy trì chế độ ăn đa dạng với ngũ cốc, đậu và khoai lang. Chất xơ, vitamin C và vi lượng từ thực phẩm thực vật có khả năng chống oxy hóa và ngăn ngừa tổn thương tế bào, có lợi cho việc phòng bệnh ung thư. Nếu chế độ ăn hàng ngày không đủ, nên chọn vitamin C chiết xuất tự nhiên, không phải loại tổng hợp nhân tạo, từ cherry lá kim hoặc chiết xuất từ cam quýt, cung cấp nhiều thành phần hoạt tính giúp dễ hấp thu hơn và kéo dài thời gian chống oxy hóa trong cơ thể, an toàn và lành mạnh hơn.
Tránh xa thuốc lá và rượu, duy trì lối sống lành mạnh
Thuốc lá chứa hơn 10 chất gây ung thư, khói thuốc trong quá trình hút sẽ đi vào bụng và đến tuyến tụy. Điều này có thể gây tổn thương tuyến tụy, nghiêm trọng hơn có thể dẫn đến biến đổi thành ung thư. Rượu trong lượng lớn có thể kích thích sự tăng tiết dịch tụy, nếu vượt quá khả năng bài tiết của ống tụy có thể gây viêm tụy cấp tính. Nên bỏ thuốc lá và rượu, khuyến khích uống trà, việc uống trà điều độ có thể cải thiện chức năng miễn dịch và phòng ngừa ung thư.
Tăng cường tập thể dục, nâng cao sức đề kháng của cơ thể
Thúc đẩy tập thể dục thể thao, tăng cường trao đổi chất, nâng cao thể chất, tránh thừa cân và béo phì. Tập thể dục có thể thúc đẩy tiêu hóa, cũng góp phần cân bằng chức năng tiêu hóa của tuyến tụy. Tập thể dục cũng thúc đẩy tuần hoàn máu, có lợi cho việc cung cấp máu cho tuyến tụy, giúp hoạt động bình thường. Cần lưu ý rằng hoạt động thể thao cần vừa phải và phù hợp với khả năng.
Kiểm tra sức khỏe định kỳ, theo dõi tình trạng cơ thể kịp thời
Các xét nghiệm sàng lọc sớm cho tuyến tụy bao gồm: đường huyết lúc đói và/hoặc hemoglobin glycosylated (HbA1c) + CA19-9 huyết thanh kết hợp MRI, siêu âm bụng trên, siêu âm nội soi (EUS) hoặc CT, cũng như xét nghiệm các dấu hiệu khối u. Thông qua kiểm tra sức khỏe định kỳ, có thể sớm phát hiện triệu chứng và dấu hiệu bệnh của tuyến tụy, từ đó kịp thời thực hiện biện pháp điều trị. Kiểm tra sức khỏe cũng giúp người dân xây dựng chế độ ăn uống và lối sống khoa học hơn, giảm nguy cơ mắc bệnh về tuyến tụy.
Điều trị kịp thời các bệnh mãn tính
Mỡ máu cao, tiểu đường, và các bệnh lý hệ thống đường mật có thể gây ra sự trào ngược dịch tụy, làm tổn thương tế bào đảo tụy. Do đó, việc kiểm soát và điều trị kịp thời các bệnh này có thể tránh các biến chứng liên quan đến tuyến tụy và bảo vệ sức khỏe của nó.