Aspartame là một trong những loại đường thay thế nổi tiếng, thường xuất hiện trong nước ngọt không đường của Coca-Cola, kẹo cao su không đường và các đồ uống, đồ ăn nhẹ hàng ngày.
Ngày 29 tháng 6, chủ đề “Aspartame gây ung thư” đã trở thành xu hướng.
Nguyên nhân là, theo các phương tiện truyền thông nước ngoài, có nguồn tin cho biết, Aspartame sẽ lần đầu tiên được Tổ chức Y tế Thế giới thông qua viện nghiên cứu ung thư – Tổ chức Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) xếp vào danh mục “có thể gây ung thư cho con người” vào tháng 7 năm nay.
Tin tức quan trọng này đã kích thích một cuộc thảo luận sôi nổi trên mạng, nhiều người cho rằng “nước vui” không còn vui vẻ như trước, còn có người đùa rằng “hãy nhanh chóng uống đi, tháng này còn không bị ung thư.”
Là một loại chất tạo ngọt nhân tạo, Aspartame có nguồn gốc từ đâu? Tại sao lại rơi vào tranh cãi về ung thư? Chúng tôi sẽ giải thích trong số này!
I. Lịch sử ngắn gọn về Aspartame
Phát hiện bất ngờ của nhà hóa học
Vào tháng 12 năm 1965, James Schlatter, một nhà nghiên cứu của công ty Searle ở Mỹ, đã thực hiện các thí nghiệm kết hợp amino acid để nghiên cứu điều trị loét dạ dày.
Trong quá trình tổng hợp hợp chất, anh đã vô tình dính bột vào tay, và biết rằng hỗn hợp amino acid này không độc, vì vậy không vội vàng rửa tay. Sau đó, khi anh liếm ngón tay để lấy giấy cân, anh bỗng nhận thấy ngón tay mình rất ngọt, từ đó Aspartame được phát hiện.
Đã được gần 100 quốc gia trên thế giới phê duyệt sử dụng
Sau đó, thông qua nhiều nghiên cứu về Aspartame, vào năm 1981, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đã cho phép nó được sử dụng như một chất phụ gia trong sản xuất một số loại thực phẩm. Năm 1996, FDA cho phép nó được sử dụng trong sản xuất tất cả các loại thực phẩm, bao gồm cả thực phẩm được nóng, nướng.
Là một loại chất tạo ngọt nhân tạo được sử dụng rộng rãi, hiện nay, Aspartame đã được gần 100 quốc gia trên thế giới phê duyệt để sử dụng trong hàng ngàn loại thực phẩm và đồ uống cũng như thuốc.
II. Aspartame có thực sự gây ung thư?
Thế nào là chất gây ung thư? Tổ chức Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) phân loại các chất gây ung thư thành bốn loại dựa trên bằng chứng.
Chất gây ung thư loại 1
, đã được chứng minh là có tác dụng gây ung thư trên con người. Những chất thường gặp trong cuộc sống bao gồm amiăng, thuốc lá, trầu, cá khô, asen, rượu, aflatoxin, v.v., tốt nhất là nên tránh.
Chất gây ung thư loại 2A
, đã được chứng minh là có tác dụng gây ung thư trên động vật, nhưng chưa có đủ bằng chứng về tác dụng gây ung thư trên con người, thường gặp là thực phẩm chiên, nitrat, v.v.
Chất gây ung thư loại 2B
, có thể có tính gây ung thư trên động vật và cũng có thể có tính gây ung thư cho con người, nhưng chưa có đủ bằng chứng, các chất thường gặp bao gồm sóng điện từ, khí thải của động cơ xăng, v.v.
Chất gây ung thư loại 3
, bằng chứng về tính gây ung thư cho động vật và con người không đủ, các chất thường gặp bao gồm phẩm màu thực phẩm, caffeine, saccharin, v.v.
Chất gây ung thư loại 4
, có nghĩa là chưa được chứng minh là có tính gây ung thư, có khả năng không gây ung thư cho con người, hiện chỉ có caprolactam trong danh sách chất gây ung thư, mà mọi người hiếm khi tiếp xúc.
Trước khi công bố kết quả chính thức, vẫn chưa rõ căn cứ mà Tổ chức Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) đưa ra lý do cho việc Aspartame có thể gây ung thư. Nó sẽ được xếp vào loại nào? Các phương tiện truyền thông đã yêu cầu Tổ chức Y tế Thế giới xác minh, và nhận được câu trả lời: sẽ công bố nội dung liên quan về chủ đề này vào ngày 14 tháng 7, nhưng chưa tiết lộ nội dung cụ thể.
Theo thông tin, sau khi được các chuyên gia bên ngoài đánh giá, Tổ chức Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) đã đưa ra quyết định này vào đầu tháng này.
Quyết định này không xem xét lượng sản phẩm cụ thể mà mỗi cá nhân có thể tiêu thụ an toàn, và các khuyến nghị dành cho cá nhân sẽ được quyết định bởi Ủy ban Chuyên gia về Phụ gia Thực phẩm của WHO (JECFA) và các cơ quan quản lý quốc gia.
Ủy ban Chuyên gia về Phụ gia Thực phẩm của WHO (JECFA) được thành lập vào năm 1955, từ năm 1981 tổ chức này đã tuyên bố rằng việc tiêu thụ Aspartame trong giới hạn hàng ngày cho phép là an toàn. Năm nay, JECFA cũng đang xem xét việc sử dụng Aspartame, theo báo cáo, cuộc họp xem xét của JECFA bắt đầu vào cuối tháng 6 và dự kiến sẽ công bố kết quả vào ngày 14 tháng 7.
Người phát ngôn của Tổ chức Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) trước đây đã cho biết, các kết quả nghiên cứu của IARC và Ủy ban Chuyên gia về Phụ gia Thực phẩm của WHO (JECFA) đều giữ kín trước tháng 7, nhưng cả hai là “bổ sung cho nhau”, kết luận của IARC đại diện cho “bước cơ bản đầu tiên để nhận thức về tính gây ung thư”, trong khi đánh giá của Ủy ban Chuyên gia về Phụ gia Thực phẩm của WHO (JECFA) là “thực hiện đánh giá rủi ro”, xác định khả năng xảy ra các loại tổn thương cụ thể (như ung thư) dưới các điều kiện và mức tiếp xúc nhất định.
Những ai quan tâm có thể đợi thêm nửa tháng nữa để chờ đợi báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới.
III. Cảnh giác với cạm bẫy “ngọt ngào”
Từ những kết luận hiện có, có hai điều mà mọi người phải nhận thức rõ về Aspartame:
1. Không nên sử dụng đường thay thế để giảm cân
Vào tháng 5 năm nay, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã phát hành một hướng dẫn sử dụng chất tạo ngọt không đường, trong đó đặc biệt nhấn mạnh:
· Không khuyến cáo sử dụng chất tạo ngọt không đường để kiểm soát trọng lượng hoặc giảm nguy cơ các bệnh không lây nhiễm.
· Hướng dẫn định nghĩa chất tạo ngọt không đường là tất cả các chất tạo ngọt nhân tạo, tự nhiên hoặc biến đổi, không có giá trị dinh dưỡng. Các chất thường gặp bao gồm aspartame, cyclamate, acesulfame, saccharin, saccharin, sucralose, stevia và các dẫn xuất stevia khác.
· Việc sử dụng chất tạo ngọt không đường không có lợi ích lâu dài trong việc giảm mỡ cơ thể, việc sử dụng lâu dài chất tạo ngọt không đường cũng có thể có tác động bất lợi, chẳng hạn như làm tăng tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường loại 2, bệnh tim mạch và tỷ lệ tử vong ở người lớn.
2. Bệnh nhân phenylketonuria không thể tiêu thụ Aspartame
Phenylketonuria (PKU) là một dị tật bẩm sinh, do thiếu enzyme trong quá trình chuyển hóa phenylalanine (PA), khiến cho phenylalanine từ thực phẩm tiêu hóa không thể chuyển hóa bình thường thành tyrosine, dẫn đến sự tích tụ phenylalanine và các sản phẩm chuyển hóa của nó trong cơ thể, sau đó được thải ra qua nước tiểu.
Nếu không được điều trị, phenylketonuria có thể dẫn đến suy giảm trí tuệ, triệu chứng tâm thần, eczema, các dấu hiệu về da và mùi cơ thể giống chuột, cũng như bất thường điện não đồ. Nếu được chẩn đoán và điều trị sớm, các biểu hiện lâm sàng nêu trên không xảy ra, trí tuệ bình thường và bất thường điện não đồ cũng có thể được phục hồi.
Vì Aspartame có thể bị phân hủy thành phenylalanine, aspartic acid và methanol dưới tác động của enzyme trong dạ dày, nên nó không phù hợp với bệnh nhân phenylketonuria.
Ngoài việc có bằng chứng rõ ràng cho thấy bệnh nhân phenylketonuria có nguy cơ sức khỏe khi tiêu thụ Aspartame, các nghiên cứu cho rằng Aspartame gây mù, gây đần độn hay gây chết đều thiếu bằng chứng xác thực.
Tổ chức Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) trước đây đã xếp việc làm việc xuyên đêm và tiêu thụ thịt đỏ vào loại “có thể gây ung thư”, gây ra nhiều tranh cãi. Về việc liệu Aspartame có theo sau thịt đỏ hay không, hãy cùng chờ xem.
Tài liệu tham khảo:
[1] Trịnh Kiến Tiên. Chất tạo ngọt hiệu quả [M]. Bắc Kinh: Nhà xuất bản Công nghiệp nhẹ Trung Quốc, 2009: 42-45.
[2] Hoàng Mai Lệ, Giang Nhữ Đào, Giang Tiểu Mai. Hóa học sắc, hương, vị thực phẩm [M]. Bắc Kinh: Nhà xuất bản Công nghiệp nhẹ Trung Quốc, 1987: 141.
[3] “WHO khuyên không sử dụng chất tạo ngọt không đường để kiểm soát trọng lượng theo hướng dẫn mới phát hành”.