Đây là bài viết thứ
3977
của
Đại Y Tiêu Hộ
Với sự phát triển của nền kinh tế, mức sống của người dân trong nước đã tăng cao, tình trạng thừa cân và béo phì đã trở thành điều rất phổ biến. Mặc dù xu hướng thẩm mỹ hiện nay thường chú trọng vẻ đẹp thon gọn, nhưng đối với việc béo phì, trừ khi béo đến mức khó khăn trong di chuyển, thì mọi người thường không quá để tâm. Trong số những người trung niên và cao niên thừa cân và béo phì, tình trạng “ba cao” (huyết áp cao, lipid máu cao và đường huyết cao) rất thường thấy, và sự chú ý chủ yếu của mọi người nằm ở “ba cao”, chứ không phải trạng thái thừa cân hay béo phì.
Trong số những người trẻ và trung niên thừa cân và béo phì, bệnh gan nhiễm mỡ là khá phổ biến. Ngày nay, việc kiểm tra sức khỏe đã rất phổ biến, siêu âm gan có thể phát hiện hiệu quả bệnh gan nhiễm mỡ. Một lần kiểm tra có thể thấy 20% đến 30% người được phát hiện có gan nhiễm mỡ là điều bình thường, may mắn là hầu hết những người mắc bệnh gan nhiễm mỡ đều không có triệu chứng gì và chức năng gan cũng thường bình thường, do đó mọi người cũng không mấy bận tâm. Khi có người hỏi bác sĩ tìm kiếm điều trị bằng thuốc, bác sĩ thường trả lời: gan nhiễm mỡ có chức năng gan bình thường là “gan nhiễm mỡ đơn giản”, không cần dùng thuốc, chỉ cần “kiểm soát chế độ ăn uống và tập thể dục” là đủ. Bác sĩ nói không sai, nhưng thông tin mà bệnh nhân nhận được thường là: gan nhiễm mỡ đơn giản chỉ đơn thuần là gan nhiễm mỡ; không cần dùng thuốc nghĩa là không cần điều trị. Nói cách khác: không cần coi đó là điều tương tự.
Công nghệ y học đang phát triển không ngừng, trong những năm gần đây, ngày càng nhiều nghiên cứu chứng minh: gan nhiễm mỡ bao gồm hai loại chính là gan nhiễm mỡ do rượu và gan nhiễm mỡ không do rượu. Loại đầu tiên do uống rượu quá mức, trong khi loại sau liên quan đến “ba cao” và là một phần của hội chứng chuyển hóa, tức là biểu hiện của hội chứng chuyển hóa trong gan. Thông thường, gan nhiễm mỡ được phát hiện qua kiểm tra sức khỏe, nếu không do uống rượu quá mức, đều thuộc loại này. Do đó, nếu phát hiện gan nhiễm mỡ loại này, ngay cả khi chức năng gan bình thường, tức là gan nhiễm mỡ đơn giản, cũng không thể coi nhẹ. Thứ nhất, không thể chỉ nói đến gan mà bỏ qua các biểu hiện khác của hội chứng chuyển hóa, chẳng hạn như có hay không huyết áp cao, lipid máu cao, đường huyết cao, thậm chí có xu hướng axit uric cao, nếu có cần phải điều trị hoặc phòng ngừa. Thứ hai, gan nhiễm mỡ đơn giản nếu không chú ý cải thiện hành vi sinh hoạt và điều chỉnh, cũng có thể tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ, xơ gan nhiễm mỡ thậm chí là ung thư gan. Chính vì lý do này, giới học thuật đã bắt đầu gọi bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu thành “bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến chuyển hóa”, nhằm nhấn mạnh bản chất của nó như một phần của hội chứng chuyển hóa, và không còn sử dụng tên gọi “gan nhiễm mỡ đơn giản” nữa để tránh bị công chúng xem nhẹ.
Bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến chuyển hóa là một phần của hội chứng chuyển hóa, đã được biết từ lâu, không cần phải trình bày nhiều. Gần đây, ngày càng nhiều nghiên cứu đã phát hiện loại bệnh gan này có liên quan đến ung thư gan. Hơn 90% ung thư gan là ung thư tế bào gan, chủ yếu liên quan đến viêm gan mãn tính, xơ gan do vi rút viêm gan B và C gây ra, cũng như xơ gan do rượu. Kể từ khi sử dụng vắc-xin viêm gan B để phòng ngừa nhiễm vi rút viêm gan B và điều trị bằng thuốc kháng vi rút hiệu quả, tỷ lệ tử vong do ung thư gan do vi rút viêm gan B và C đã được kiểm soát, nhưng tỷ lệ tử vong do ung thư gan trên toàn cầu vẫn đang tăng. Tỷ lệ tử vong do ung thư gan ở Mỹ đang tăng nhanh, đứng đầu trong các loại ung thư, nguyên nhân chủ yếu là do ung thư gan liên quan đến bệnh gan nhiễm mỡ đang gia tăng đáng kể.
Sự gia tăng rõ rệt ung thư gan do “gan nhiễm mỡ” đã cảnh báo cho mọi người: gan nhiễm mỡ không đơn giản.
Dĩ nhiên, khả năng xảy ra ung thư gan trực tiếp từ bệnh gan nhiễm mỡ bình thường, được phát hiện qua siêu âm trong kiểm tra sức khỏe, là rất thấp, hầu như có thể bỏ qua, do đó, bệnh nhân có gan nhiễm mỡ loại này không cần phải quá lo lắng. Tuy nhiên, mặc dù không cần lo lắng, nhưng cần phải nghiêm túc xem xét, vì bệnh nhân loại này có thể tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ, lúc đó chức năng gan bị tổn thương, không chỉ cần nỗ lực cải thiện hành vi sinh hoạt mà còn cần điều trị bằng thuốc nhất định để tránh biến đổi thành xơ gan, ung thư gan. Khi bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến chuyển hóa tiến triển đến xơ gan, tỷ lệ xảy ra ung thư gan đã đạt được 10-15 ca trong mỗi 1000 người mỗi năm, không khác gì tỷ lệ ung thư gan do xơ gan do rượu. Nếu cộng thêm nhiễm vi rút viêm gan B hoặc C, hoặc tiểu đường, thì tỷ lệ mắc ung thư gan sẽ còn cao hơn.
Các yếu tố gây ra ung thư gan ở bệnh nhân mắc bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến chuyển hóa, bên cạnh viêm gan nhiễm mỡ, xơ gan, cộng thêm nhiễm vi rút viêm gan B, C và tiểu đường, còn có nam giới, tuổi cao, béo phì, hút thuốc lá, uống rượu đều là yếu tố nguy cơ phát sinh ung thư gan. Để có thể phát hiện sớm ung thư gan, các bệnh nhân bị bệnh gan này nếu đã tiến triển đến viêm gan nhiễm mỡ, xơ hóa tiến triển, xơ gan và kèm theo nhiễm vi rút viêm gan B, C và tiểu đường, nên định kỳ khám sàng lọc ung thư gan. Để tránh xảy ra ung thư gan, các bệnh nhân này nên nỗ lực cải thiện hành vi sinh hoạt: ngoài việc “kiểm soát chế độ ăn uống và tập luyện”, cũng nên từ bỏ các thói quen xấu như hút thuốc và uống rượu, những người béo phì nên cố gắng giảm cân. Theo nghiên cứu, giảm cân trên 5% có thể giúp giảm viêm gan, giảm cân trên 10% thậm chí có thể làm giảm một phần gan bị xơ hóa. Những bệnh nhân có nhiễm vi rút viêm gan B, C và tiểu đường tự nhiên cần tích cực điều trị để giảm thiểu nguy cơ biến chứng thành ung thư.
Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, ngay cả loại gọi là gan nhiễm mỡ đơn giản, cũng không thể xem nhẹ. Mọi thứ đều cần được xem xét nghiêm túc, huống hồ là vấn đề sức khỏe của bản thân.
Tác giả: Dương Bỉnh Huỳnh