– Giới thiệu –
A-Gu đã phát hiện ra mình mắc
viêm tuyến giáp Hashimoto
khi kiểm tra sức khỏe tại nơi làm việc. Ban đầu nghe thấy “viêm”, anh ta nghĩ rằng có thể không sao, chỉ cần uống chút thuốc giảm viêm là sẽ khỏi.
Tuy nhiên, bác sĩ thông báo rằng đây không giống như những loại viêm thông thường, mà là một bệnh về hệ miễn dịch, cần phải chú ý đặc biệt. Tình hình của A-Gu thuộc giai đoạn đầu, vì không có triệu chứng rõ rệt nên tạm thời không cần uống thuốc điều trị.
Nghe xong phần giới thiệu của bác sĩ, A-Gu cảm thấy mơ hồ: Bệnh tự miễn dịch là gì, phải chăng khả năng miễn dịch của tôi gặp vấn đề? Tại sao “cần chú ý đặc biệt”, nhưng lại “không cần uống thuốc”?
Jia Baoyu (Xihu Oumei) | Tác giả
Trong các bệnh liên quan đến tuyến giáp mà chúng ta đã đề cập trước đây, chúng ta chưa nhắc đến thuật ngữ
bệnh tuyến giáp tự miễn
, trong đó viêm tuyến giáp Hashimoto là một ví dụ.
1
“Mạnh mẽ đến mức đánh cả chính mình”
Hệ miễn dịch giống như hệ thống bảo vệ trong cơ thể chúng ta.
Hệ thống bảo vệ này gồm ba bộ phận chính — cơ quan miễn dịch, tế bào miễn dịch và chất hoạt động miễn dịch.
Hệ thống miễn dịch của cơ thể Ảnh: Xihu Oumei
Gia đình bảo vệ rất lớn, ví dụ như bộ phận tế bào miễn dịch, bao gồm tế bào lympho, đại thực bào đơn nhân, bạch cầu trung tính, bạch cầu ưa kiềm, bạch cầu ưa axit, tế bào mast, tiểu cầu và nhiều hơn nữa.
Các thành viên trong mỗi bộ phận cần hoàn thành nhiệm vụ của mình để bảo vệ cơ thể chúng ta.
Một số kẻ xấu muốn xâm nhập vào cơ thể và “gây rối”, chúng ta gọi là
kháng nguyên
, tức là tất cả các chất có thể kích thích cơ thể phản ứng miếng dịch. Mỗi khi virus, vi khuẩn và các kháng nguyên khác xâm nhập vào cơ thể, tế bào miễn dịch sẽ phát hiện và cảnh báo, lúc này, gia đình bảo vệ sẽ phái ra các kháng thể tương ứng để đối phó với chúng.
Các chất khác nhau trong cơ thể, là bạn hay thù, gia đình bảo vệ làm sao nhận biết? Thật ra, điều này phụ thuộc vào khả năng của tế bào miễn dịch, tế bào miễn dịch là “cảnh sát” nhạy bén, có khả năng nhận diện kháng nguyên xâm nhập.
Tất nhiên, một “cảnh sát” tuyệt vời như vậy cũng có lúc nhận nhầm — khi phòng thủ, nếu nhận nhầm đối tượng tấn công, sẽ tấn công “người nhà”, đó chính là bệnh tự miễn. Nhiều bệnh chúng ta biết đều là bệnh tự miễn, như viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ hệ thống, cường giáp, v.v.
Hôm nay, chúng ta sẽ giới thiệu về viêm tuyến giáp Hashimoto, một trường hợp điển hình của hệ miễn dịch “tự đánh chính mình”, điều này có liên quan mật thiết đến một loại tế bào miễn dịch trong gia đình bảo vệ —
tế bào lympho
.
2
Viêm tuyến giáp Hashimoto xuất phát từ đâu?
Viêm tuyến giáp Hashimoto (Hashimoto’s thyroiditis), còn gọi là “viêm tuyến giáp lympho mãn tính”, là bệnh tự miễn xảy ra khi tuyến giáp bị tấn công bởi một loạt tế bào hoặc kháng thể thông qua quá trình miễn dịch.
Hình ảnh tuyến giáp của bệnh nhân viêm tuyến giáp Hashimoto dưới kính hiển vi độ phóng đại thấp Ảnh nguồn: wikipedia.org
Như đã đề cập trước đây, bệnh này có mối quan hệ mật thiết với tế bào lympho: Khi tế bào lympho vô tình đi lạc vào giữa các tế bào biểu mô nang tuyến giáp, chúng sẽ nhìn nhau — “Bạn là ai?”
Tế bào lympho thấy vậy, “Tôi không biết cậu, chắc chắn là kẻ xâm lược!” Tế bào lympho như “cảnh sát”, không nói hai lời, lập tức cầm vũ khí (kháng thể) lao vào đánh đập, và kết quả là tuyến giáp bị tấn công nghiêm trọng, còn bạn — chủ nhân của tuyến giáp — không thể tránh khỏi tình trạng viêm tuyến giáp Hashimoto.
Nói cách khác,
khi hệ miễn dịch trong cơ thể “rối loạn”, tạo ra kháng thể tấn công tế bào tuyến giáp, đưa chúng vào danh sách kẻ xâm lược, bạn sẽ mắc bệnh viêm tuyến giáp Hashimoto.
Khi tế bào lympho tấn công các tế bào biểu mô nang và tiến sâu vào bên trong tuyến giáp, thyroglobulin (
Tg
) sẽ rất bất ngờ — khi tế bào miễn dịch thấy Tg, chúng ngay lập tức sinh ra kháng thể chống lại thyroglobulin (TgAb) và bắt đầu truy lùng Tg.
Tg, một glycoprotein do các tế bào nang tuyến giáp sản xuất,
là chất nền quan trọng cho việc tạo ra hormone tuyến giáp (T3 và T4)
. Chúng ta cũng có thể coi Tg là mẹ của T3 và T4, vì vậy khi Tg bị tế bào miễn dịch “giết nhầm”, chúng ta sẽ sản xuất ra một lượng T3 và T4 rất lớn.
Con đường sản xuất và vận chuyển hormone tuyến giáp
Ảnh nguồn: my.clevelandclinic.org
Quá trình Tg tạo ra T3 và T4 còn cần nhờ vào sự xúc tác của enzym, enzym này được gọi là thyroid peroxidase (TPO). Khi Tg đang bị tế bào miễn dịch truy sát, TPO cũng không thể thoát khỏi “sự liên lụy” — tế bào miễn dịch không nhận diện được nó, vì vậy ngay lập tức phái kháng thể chống lại peroxidase (TPOAb) để đối phó.
Lúc này, mọi thứ trở nên rắc rối,
Tg và TPO cùng gặp rắc rối, trong khi thương vong của tế bào tuyến giáp cũng rất nặng nề
, điều này dẫn đến T3 và T4 tự do không thể quay về nhà, chúng đành phải sống lang thang trong máu và các cơ quan khác của cơ thể.
Sự gia tăng hormone tuyến giáp T3 và T4 trong cơ thể sẽ biểu hiện ra các triệu chứng của
cường giáp
, như ăn nhiều, đói nhanh, tính khí cũng không tốt… Tất nhiên, đây chỉ là giai đoạn đầu của viêm tuyến giáp Hashimoto —
giai đoạn độc tố tuyến giáp
.
Tuy nhiên, giai đoạn cường giáp thường kéo dài không lâu. Một mặt, vì mẹ của T3 và T4 — Tg bị tiêu diệt một cách gọn gàng, dẫn đến lượng T3 và T4 giảm; mặt khác, T3 và T4 tự do trong các cơ quan của cơ thể cũng dần dần bị tiêu hao, và vào lúc này, cơ thể sẽ cảm thấy như là mình đã khỏi bệnh, triệu chứng cường giáp cũng biến mất.
Thực chất, sự biến mất của triệu chứng cường giáp cũng có nghĩa là bạn đã bước vào
giai đoạn thứ hai của viêm tuyến giáp Hashimoto — giai đoạn ổn định.
Tiếp theo, T3 và T4 từ từ bắt đầu giảm, bạn sẽ bước vào giai đoạn thứ ba của viêm tuyến giáp Hashimoto — suy giáp, lúc này bạn có thể dần dần xuất hiện các triệu chứng như sợ lạnh, mệt mỏi, nhịp tim chậm, và chán ăn.
Giai đoạn đầu của viêm tuyến giáp Hashimoto có thể không có triệu chứng, nhưng khi tình trạng phát triển, một số bệnh nhân có thể cuối cùng mắc suy giáp. Đối với bệnh này có hành trình khá biến động, chúng ta nên ứng phó như thế nào?
3
Cẩn thận khi dùng thuốc, thường xuyên kiểm tra
Chúng ta đều biết rằng viêm tuyến giáp Hashimoto là do tế bào miễn dịch “tự đánh chính mình”, nhưng nguyên nhân tại sao tế bào miễn dịch lại tấn công cơ thể thì vẫn chưa rõ.
Tuy nhiên, có một số yếu tố có thể dễ dàng kích hoạt viêm tuyến giáp Hashimoto mà chúng ta cần chú ý:
Yếu tố giới tính
(tỷ lệ phụ nữ mắc bệnh khoảng gấp bảy lần đàn ông);
Yếu tố di truyền
(người có thân nhân mắc viêm tuyến giáp Hashimoto hoặc các bệnh tự miễn khác dễ mắc hơn);
Yếu tố kích thích môi trường
, như nhiễm trùng, căng thẳng hoặc tiếp xúc với bức xạ (căng thẳng gây ra sự thay đổi hormone, những người tiếp xúc với bức xạ dễ mắc hơn);
Thừa iod
(những người tiêu thụ quá nhiều iod dễ mắc bệnh);
Do đó, mọi người nên chú ý điều chỉnh, không để căng thẳng quá lớn, cũng không nên tiêu thụ quá nhiều iod, đừng để làm phiền các “tế bào miễn dịch” trong cơ thể mình.
Nếu không may mắc phải loại bệnh này, thì phải làm sao?
Một câu: thường xuyên kiểm tra chức năng tuyến giáp, cẩn thận khi dùng thuốc. Ngoài ra, có một số điểm điều trị viêm tuyến giáp Hashimoto mà mọi người cần chú ý:
Trước hết, mọi người cần hiểu một điều — việc điều trị viêm tuyến giáp Hashimoto hay không phụ thuộc vào chức năng tuyến giáp của bạn có bình thường hay không, và liệu có xuất hiện triệu chứng liên quan đến cường giáp/suy giáp hay không. Vì vậy, khi bạn cảm thấy không ổn, hãy ngay lập tức đi khám, có thể xem xét thực hiện các xét nghiệm chức năng tuyến giáp, siêu âm và xét nghiệm kháng thể, sau đó hợp tác điều trị theo chỉ định của bác sĩ.
Thứ hai, nếu bạn hoàn toàn không có triệu chứng và chức năng tuyến giáp cũng bình thường, trong trường hợp này không cần uống thuốc, chỉ cần kiểm tra định kỳ là đủ.
Cuối cùng, mọi người cũng cần chú ý điều chỉnh chế độ ăn uống theo tình trạng của mình (cường giáp hoặc suy giáp), ăn nhiều thực phẩm có thể cải thiện hệ miễn dịch. Còn liệu có cần bổ sung iod hay không, cần phải theo sự chẩn đoán của bác sĩ, không được tự ý bổ sung!
Nói chung, viêm tuyến giáp Hashimoto không thể chữa khỏi,
một khi mắc phải, nó sẽ theo chúng ta suốt đời.
Tuy nhiên, hầu hết bệnh nhân sẽ không có triệu chứng lâm sàng nào, nếu chức năng tuyến giáp bình thường, thì thật sự không cần điều trị, chỉ cần kiểm tra định kỳ. Đối với một số bệnh nhân có triệu chứng rõ rệt, cần điều trị,
y học hiện đại cũng có thể giúp họ có tuổi thọ và chất lượng cuộc sống tương đương với người bình thường.
Vì vậy,
bệnh “hệ miễn dịch tự đánh chính mình” nghe có vẻ đáng sợ, nhưng thực ra rất “hiền lành”.