Bạn đã bao giờ cảm thấy chóng mặt chưa? Bạn có biết lý do tại sao chúng ta lại có cảm giác chóng mặt không? Một trong những cảm giác chóng mặt (vertigo) là do rối loạn định hướng không gian gây ra ảo giác về sự chuyển động của môi trường xung quanh, cảm giác này đến từ hệ thống tiền đình (vestibular).
Hệ thống tiền đình
Hệ thống tiền đình của con người có thể được chia thành ba phần: hệ thống tiền đình ngoại biên, hệ thống tiền đình trung ương và hệ thống đầu ra vận động. Hệ thống tiền đình ngoại biên nằm ở trong tai trong của chúng ta, các thụ thể tiền đình được hình thành từ ống bán khuyên, bể nang và nang bóng. Các thụ thể tiền đình có thể cảm nhận sự xoay đầu và chuyển động gia tốc thẳng của cơ thể. Những thông tin này được xử lý qua trung ương thần kinh và được xuất ra dưới dạng: cảm ứng trọng lực, cảm nhận phương vị đầu, kiểm soát chuyển động của mắt và kiểm soát tư thế. Đồng thời, trung ương tiền đình còn xử lý cảm giác cơ thể, thị giác, thính giác, là trung tâm cảm giác khá toàn diện của con người.
Câu hỏi: Hệ thống tiền đình có vai trò gì trong sự phát triển của trẻ em?
Trả lời: Trong 15 tháng đầu đời, tất cả việc học đều tập trung vào sự phát triển của hệ thống tiền đình. Đây là con đường giúp trẻ em bước vào ý thức, và các phát triển quan trọng sớm như cân bằng, tự vận động, phân biệt ngôn ngữ, cũng như phối hợp giữa thị giác và vận động đều phụ thuộc vào cảm giác tiền đình.
Sự phát triển sớm của tiền đình
Từ giai đoạn thai nhi, sự phát triển tiền đình của trẻ em diễn ra rất nhanh chóng, đây là hệ thống cảm giác trưởng thành sớm nhất trong cơ thể. Từ tuần thứ 10 đến 11 của thai kỳ, chúng bắt đầu xuất hiện các chuyển động và có thể cảm nhận được trọng lực. Vào khoảng tháng thứ 5 của thai kỳ, thai nhi có thể cảm nhận được các hoạt động của cơ thể người mẹ. Trong giai đoạn sơ sinh, với sự trưởng thành thêm của hệ thống tiền đình, tư thế của bé sẽ dần xuất hiện theo tháng tuổi: nâng đầu, duỗi người, lật, ngồi và các phát triển vận động lớn khác.
Chức năng của cảm giác tiền đình trong thời kỳ trẻ em
Trong giai đoạn đầu sau sinh, cảm giác tiền đình giúp trẻ cảm nhận và thích nghi với sự thay đổi trọng lực, có thể thúc đẩy sự phát triển các phản xạ nguyên thủy và kiểm soát tư thế.
Cảm giác tiền đình có thể tiếp nhận và lọc thông tin cảm giác về thị giác, thính giác, khứu giác, và xúc giác ở phía trước đầu, giúp não có được thông tin cảm giác phù hợp hơn, giảm áp lực xử lý cảm giác cho não.
Cảm giác tiền đình là chìa khóa duy trì cân bằng cho cơ thể, cơ thể cảm nhận vị trí không gian qua cảm giác tiền đình và thực hiện các hành động để duy trì sự cân bằng. Ba loại cảm giác liên quan đến sự cân bằng của cơ thể là tiền đình, cảm giác cơ thể và thị giác. Khi ba loại này có sự không hòa hợp trong việc truyền cảm giác, cơ thể sẽ sinh ra cảm giác chóng mặt. Lúc này cần có sự điều chỉnh của cảm giác tiền đình để cơ thể phục hồi về trạng thái cân bằng.
Tiền đình còn liên quan đến việc kiểm soát chuyển động của mắt. Trong chức năng của mắt, các chức năng cơ bản như theo dõi, giữ tầm nhìn, duy trì chú ý trong khi di chuyển đều liên quan chặt chẽ đến tiền đình. Các chức năng cao hơn như: chú ý, học đọc, khả năng bắt chước cũng không thể tách rời khỏi cảm giác tiền đình.
Cảm giác tiền đình là cảm giác rất quan trọng đối với trẻ em, nó đóng vai trò không thể thiếu trong sự phát triển sớm của trẻ. Người chăm sóc trẻ nên chú trọng đến thời gian hoạt động tiền đình trong thời kỳ trẻ nhỏ, thúc đẩy sự phát triển khả năng tiền đình của trẻ.
Tác giả: Tô Hàng
Đơn vị: Bệnh viện Nhi đồng thành phố Khôn Minh
Xét duyệt: Lưu Vận (Phó Chủ tịch Ủy ban Khoa học Phục hồi chức năng Trung Quốc, Trưởng khoa Phục hồi chức năng Bệnh viện Nhi đồng thành phố Khôn Minh)
Dự án này nhận được tài trợ từ “Dự án nâng cao năng lực khoa học phổ biến của các hiệp hội quốc gia – Kế hoạch nâng cao năng lực phục hồi chức năng”